Poezja (z gr. poiesis) - wieloznaczny termin, współcześnie stanowiący przede wszystkim określenie dzieł literackich nienapisanych prozą lub synonim liryki.

Najdawniejsze, nie używane już znaczenie terminu "poezja", to ogół wszystkich dzieł literatury pięknej. Utożsamienie wszystkich dzieł literatury pięknej z poezją wynikało z tego, że większość utworów literackich pisana była mową wiązaną, a dzieła pisane prozą cenione były niżej.

W drugim znaczeniu terminu "poezja", żywym do dziś, poezja jest to mowa wiązana, tj. wszystkie utwory pisane wierszem. W tym znaczeniu termin "poezja" jest przeciwieństwem terminu "proza".

W trzecim znaczeniu zakres terminu "poezja" pokrywa się z zakresem terminu "liryka". Znaczenie to jest najnowsze, używa się go od drugiej połowy XIX w. Utożsamienie poezji i liryki zaszło dlatego, że od tego czasu niemal cała twórczość epicka pisana jest prozą. Także dramat od drugiej połowy XIX w. rzadko pisany jest wierszem, mimo różnych prób ożywienia dramatu poetyckiego, dokonywanych np. przez T.S. Eliota i nowy teatr elżbietański. Kiedy używa się terminu "poezja" jako synonimu terminu "liryka", włącza się w jego zakres nie tylko liryczne utwory wierszowane, ale także utwory liryczne pisane prozą (poematy prozą).

Liryka (fr. lyrique, łac. liricus z gr. lyrikós - odnoszacy sie do liry, lira) - jeden z trzech podstawowych, obok dramatu i epiki, rodzajów literackich.

Obejmuje utwory, których głównym przedmiotem przedstawienia są przeżycia wewnętrzne, przekazywane za pośrednictwem wypowiedzi monologicznej, odznaczającej się subiektywizmem, podporządkowanej funkcji ekspresywnej języka. Centralnym elementem utworu lirycznego jest tzw. podmiot liryczny.

Od jej nazwy wywodzi się starogrecki instrument muzyczny - lira. Przy jej wtórze antyczni poeci śpiewali swoje pieśni.

Wybrane gatunki liryczne 

• anakreontyk - krótki utwór wesoły, zabawny
• elegia - utwór poważny, refleksyjny, pełny zadumy i smutku
• epigramat - krótki, przeważnie 2-wierszowy utwór poetycki, pisany dystychem elegijnym
• fraszka - krótki utwór wierszowany, żartobliwy, zakończony zaskakującą puentą
• hymn - utwór, pieśń pochwalna ku czci Boga, ojczyzny, bohaterów, rozpoczynający się apostrofą
• oda - utwór wzniosły, patetyczny, opiewający osoby, idee, wydarzenia
• pieśń - utwór wierszowany, stroficzny, zwykle poważny
• poemat - dłuższy utwór wierszowany, posiadający fabułę
• sonet - utwór 14-wersowy (2 strofy 4-wersowe i 2 strofy 3-wersowe), podgatunek poematu, nie przedstawiany jako oddzielny gatunek liryczny
• tren - utwór ku czci zmarłych, rozpamiętujący ich dokonania, zasługi i zalety

Podział liryki

Ze względu na sposób wypowiedzi podmiotu 

• bezpośrednia - bezpośrednio, wprost, w 1 os. lp., "ja" liryczne wyznaje swoje uczucia, przeżycia, myśli (np. elegia)
• pośrednia - podmiot liryczny jest bardziej ukryty, nie wyznaje wprost, lecz wyraża swe myśli przez sytuacje, zdarzenia, opisy; utwory te mają charakter narracyjny lub dialogowy, stąd mamy kilka odmian tego rodzaju liryki:
  • opisowa - uczucia podmiotu lirycznego wyrażone są przez opis np. krajobrazu, przedmiotu
  • sytuacyjna (narracyjna) - w formie wypowiedzi dialogowych i narracyjnych podmiot liryczny prezentuje jakieś zdarzenie (sytuację), w którym nie brał udziału; oprócz podmiotu lirycznego pojawia się bohater liryczny (np. sielanka)
• zwrotu do adresata (inaczej inwokacyjna) - podmiot liryczny jest wyraźnie obecny, ale swe myśli kieruje do konkretnego adresata (człowieka, grupy ludzi, przedmiotu, zjawiska, abstrakcyjnego pojęcia). Zazwyczaj utwory w stylu podniosłym (np. oda, list poetycki)
• podmiotu zbiorowego - podmiot liryczny to tzw. "my" liryczne - grupa wypowiadająca się w utworze, prezentująca swój zbiorowy pogląd, myśli (np. hymny)
• osobista - bezpośrednie wyznania podmiotu lirycznego prezentują rozważania na temat myśli, uczuć poety, utożsamianego z podmiotem lirycznym
• roli - podmiot liryczny nie jest utożsamiany z poetą, a treści mają charakter ogólny, uniwersalny
• maski - podmiot liryczny przyjmuje postać np.: rośliny, zwierzęcia, rzeczy, przypisując im np. swoje uczucia

Ze względu na typy wyrażanych przeżyć (tematyka) 

• miłosna - tematem utworów jest miłość, jej oblicza, formy
• refleksyjno-filozoficzna - rozważanie pojęć, uczuć w uogólniający sposób
• patriotyczno-obywatelska - naród, ojczyzna i cała sfera zagadnień z tym związanych
• agitacyjno-polityczna - teksty w formie manifestów nawołujących do popierania jakiejś idei lub czynu wielkiej rangi.
• funeralna (z łac. funerare - "uroczyście pochować, pogrzebać zmarłego") - upamiętnia zmarłą osobę, wyraża żal po jej śmierci
• religijna - odwołująca się do religii (np. Bogurodzica)
• autotematyczna - zawierająca elementy autobiograficzne (np. "Do gór i lasów" Jana Kochanowskiego)
• refleksyjno-zasadnicza (np. przemyślenia i zasady nadane jakiemuś prawu).