Święty – stosowane w religii chrześcijańskiej określenie człowieka w sposób wybitny realizującego określone specyficzne dla nich wartości - często pełniący funkcję wzorca osobowego lub wręcz otaczany kultem. Mianem świętego określa się zazwyczaj męczenników za wiarę, mistyków, ludzi o wielkiej pobożności, często założycieli bractw religijnych i zakonów, ale też filozofów i kapłanów.
W chrześcijaństwie
W Biblii
Pojęcie „święty” w Biblii często odnoszone jest do żyjącej osoby, która postępuje zgodnie z naukami Boga. Święty to ten, który poszedł za Chrystusem. W Nowym Testamencie pojęcie świętych jako chrześcijan pojawia się wielokrotnie, m.in. w: Dz. 9, 32, 40.; Rz. 12, 13; Rz. 15, 25; Rz. 16, 15; 1 Kor. 16, 1.
W Kościele rzymskokatolickim
Kult świętego związany jest z przekonaniem, że mogą oni pośredniczyć między wiernymi i Bogiem. Oficjalne uznanie za świętego w Kościele rzymskokatolickim poprzedza skomplikowany proces kanonizacyjny.
- osoba zmarła, która po śmierci przebywa w niebie.
- osoba kanonizowana (tytuł) - ogłoszona świętą - pozwala się na jej powszechny kult w całym Kościele katolickim. Obecnie kanonizacja poprzedzona jest procesem kanonizacyjnym, który rozpoczyna się dopiero po beatyfikacji danej osoby. Święty musi odznaczać się cnotami heroicznymi, a także za jego przyczyną musiał się wydarzyć cud (czyli zjawisko o charakterze nadprzyrodzonym) uznany przez Kościół. Wymaga się trzech cudów i bardzo rzadko odstępuje od tej zasady. We wczesnym chrześcijaństwie świętość przypisywana była przez tradycję religijną np. wszyscy męczennicy od razu po śmierci byli uznawani za świętych.
Kościół katolicki nie zna imion wszystkich świętych w pierwszym znaczeniu (wszyscy święci, znani i nieznani, wspominani są w uroczystość Wszystkich Świętych - 1 listopada). Cnoty świętych przedstawiane są jako przykład do naśladowania. Święci są pośrednikami i orędownikami u Boga, patronami zawodów, miast, grup społecznych. Zbudowano liczne sanktuaria ku czci świętych. W niektórych krajach często powierza im się patronat nad miastami, kościołami, instytucjami, grupami zawodowymi itp. Do świętych zaliczani są również aniołowie (np. Święty Michał Archanioł).
W Kościele prawosławnym
Zgodnie z postanowieniami VII Soboru Powszechnego w Nicei (rok 787) prawosławni oddają cześć świętym, przede wszystkim ich relikwiom, jako przebóstwionym ciałom świętych oraz przedstawiającym ich ikonom.
Święci Kościoła prawosławnego ogłaszani są przez Święty Sobór Biskupów lokalnego Kościoła (w Polsce - Święty Sobór Biskupów Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego) poprzez kanonizację, a następnie decyzją władz pozostałych Kościołów lokalnych włączani do grona świętych czczonych w tychże Kościołach.
W islamie
Ortodoksyjny islam nie uznaje kultu świętych, ponieważ wszelka cześć należna jest jedynie Allahowi. W szyizmie istnieje jednak kult Ahl al-Bajt, a w szczególności Alego. Alemu nadaje się tytuły takie jak:
- Książę wiernych (Amir ul-Muʾminin أمير المؤمنين)
- Ojciec Ziemi (Abū Turāb أﺑﻮ ﺗﺮﺍﺏ)
- Lew Boży (Asadullāh أسدﷲ)
Kult świętych jest rozpowszechniony również w sufizmie, gdzie wierzy się iż Przyjaciele Allaha (Aulijaʾ أولياء) tworzą tajemny rząd świata. Święci ci mogą czynić cuda dorównujące cudom Proroka Mahometa. W krajach, gdzie sufizm jest szczególnie rozpowszechniony, na przykład w Pakistanie i Czeczenii, odbywają się święta ku czci sufickich świętych, przypominające pod wieloma względami katolickie odpusty.
W hinduizmie
W hinduizmie nie istnieje formalny proces kanonizacyjny. Dlatego co do niektórych świętych nie ma wśród hinduistów zgodności co do tego czy są świętymi. Za świętych hinduiści uważają osoby pobożne, które odznaczają się zaletami, czynią dobro i najczęściej są joginami i dokonują cudów. Imiona pod jakimi święci są znani, poprzedzane są często tytułem Sri, rzadziej też Srila, a także Paramahamsa czy Mahatma (co oznacza wielka dusza). Pod koniec ich imion występuje także czasem Baba (co oznacza czcigodny ojciec), lub Babadźi (jako wyraz szacunku) czy też Maharadż czy Maharadżdźi.
Błogosławiony – w Kościele katolickim, osoba zmarła, która za życia odznaczała się szczególną pobożnością. Kościół w akcie beatyfikacji zezwala na publiczny kult takiej osoby w skali lokalnej np. diecezji.
Sługa Boży – określenie stosowane w Kościele katolickim oznaczające osobę zmarłą, wobec której rozpoczęto proces beatyfikacyjny.
Znaczenie powszechne
W powszechnym znaczeniu chrześcijańskim (i w niektórych innych tradycjach religijnych, np. arabska nazwa Abdullah عبد الله dosłownie oznacza "sługa Boży") określenie "sługa Boży" jest używane jako określenie osoby, która uważana jest za pobożną i bogobojną w swej wierze. Chociaż formalnie najczęściej używane jest w stosunku do tych, w stosunku do których rozpoczął się proces beatyfikacyjny (w Kościele katolickim), tak naprawdę może być użyte w stosunku do każdego chrześcijanina. Kościoły wschodnie na przykład używają tego określenia do opisania wierzącego przystępującego do otrzymania Eucharystii (Komunii Świętej). W związku z tym na tym etapie nie stanowi to deklaracji Kościoła na temat życia i wiary danej osoby.