Raniżów – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie kolbuszowskim, w gminie Raniżów.

W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa rzeszowskiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Raniżów.

Geografia 

Raniżów leży na Płaskowyżu Kolbuszowskim nad rzeką Zyzogą. Otoczony jest przez lasy będące pozostałością dawnej Puszczy Sandomierskiej.

Dokładniej wieś położona jest w prowincji Karpat i Podkarpacia, podprowincji Północnego Podkarpacia, makroregionu Kotliny Sandomierskiej, mezoregionie Płaskowyżu Kolbuszowskiego. Gmina położona jest w obrębie Zapadliska Przedkarpackiego, stanowiącego rozległy rów tektoniczny wypełniony trzeciorzędowymi osadami pochodzenia morskiego z okresu środkowego miocenu (głównie iły krakowieckie). W obrębie wierzchowiny występują osady wodnolodowcowe w postaci wydm z piasków wodnolodowcowych oraz gliny zwałowe z głazami narzutowymi. W dolinach rzecznych, głównie w dolinie rzeki Zyzogi, występują osady rzeczne.

Walory turystyczne 

Obfitość zwierzyny żyjącej w lasach i polach powoduje, że okolice Raniżowa są uczęszczanym terenem łowieckim.

Fauna: oprócz "popularnych" zwierząt jak: sarny, dziki, zające, bażanty, bociany, jastrzębie występują też okazy tak rzadkie jak np. bielik. Ważną rolę, zarówno dla ochrony przyrody jak i dla turystyki czy wypoczynku, pełni sztuczny zbiornik wodny "Maziarnia", położony w odległości około 8km od miejscowości, który jest ostoją dla ptactwa, ryb i innych zwierząt oraz turystyczną atrakcją i miejscem wypoczynku dla ludzi.

Rolniczy, jeszcze do niedawna, charakter miejscowości zmienia się stopniowo i z krajobrazu powoli znikają użytki rolne, zastępowane przez lasy.

Historia 

Historia Raniżowa zaczyna się jeszcze w głębokim średniowieczu, kiedy tereny te stanowiły serce Puszczy Sandomierskiej. Nie wiemy jak rozwijała się miejscowość przed 1366 r., z którego to pochodzi pierwsza wzmianka o Raniżowie. Niewątpliwie jednak przed tą datą miejscowość już istniała, gdyż dokument z 1366 r. mówi: "Zakładamy wieś w naszym lesie Doblowa koło Raniżowa na prawie niemieckim obrządku magdeburskiego". Jak to jednak bywa z terenami odizolowanymi od reszty świata, choćby przez rozległą, dziką puszczę, niewiele się o nich pisze. Stąd dość skromnie źródła utrudniać będą pracę każdemu, kto zapragnie zagłębić się w tajniki dziejów Raniżowa.

Kazimierz III Wielki upodobał sobie okoliczne lasy, założył na jednym ze wzgórków Raniżowa zameczek myśliwski i uczynił zeń drugi stan myśliwski. Polowania na tych terenach urządzał też Władysław Jagiełło. Raniżów ma swój wkład w wielkie zwycięstwo nad Krzyżakami w 1410 r. ponieważ tu zaopatrywano się w mięso na wyprawę wojenną podczas wielkich polowań w 1409 r.

Okres od śmierci Jagiełły aż do pierwszego rozbioru Polski nie zaznacza się niczym szczególnym w historii Raniżowa. Wieś podupada, a kryzys pogłębia się w II poł. XVII i na początku XVIII wieku, kiedy kraj niszczony jest wojnami i napadami sąsiadów.

Po 1772, po pierwszym rozbiorze Polski, Raniżów znalazł się pod panowaniem Habsburgów. Austriacka polityka germanizacyjna sprowadziła do wielu miejscowości Galicji kolonistów niemieckich. Znów niespodziewanie nastały dobre czasy dla miejscowości. Rozwój handlu, zwiększenie się liczby ludności zachęciło do osiedlania się Żydów. Raniżów nabrał cech małomiasteczkowych. Obok siebie żyły trzy odrębne narody i trzy kultury. Mieszając się nawzajem stworzyć miały z czasem specyficzny folklor charakterystyczny dla tego regionu.

Po drugiej wojnie światowej Raniżów zamieszkiwany jest już w zasadzie tylko przez ludność polską. Nowe władze, decydując się na rozwój rolnictwa stworzyły w miejscowości spółdzielcze gospodarstwo rolne oraz sieć związanych z nim zakładów i sklepów. Raniżów, tracąc charakter małomiasteczkowy zaczął się rozszerzać, wchłaniając pobliskie osiedla i przysiółki.

Od 1989 r. następują dalsze zmiany w wyglądzie i charakterze miejscowości. Wiele budynków zostało sprywatyzowanych, część zakładów upadła a na ich miejsce powstały nowe. Po reformie szkolnictwa w Raniżowie powstało gimnazjum gminne z potężną halą sportową.

Do dziś w każdy czwartek odbywają się w Raniżowie targi, które stanowią niejako kontynuację kupiecko-handlowych tradycji miejscowości.

Początki istnienia budownictwa w Raniżowie poprzedzić należy którą wzmianką o historii oświaty ludowej w Galicji, która liczy sobie 113 lat.

Polityczna ustawa szkolna wydana przez cesarza Austrii Franciszka w 1805r. Obowiązywała w całej monarchii austro-węgierskiej aż po roku 1869. Była to niemiecka szkoła ludowa. Na gruncie polskim obok niej mogły funkcjonować mało liczne szkółki parafialne, które z czasem zastąpiono szkołami ludowymi od roku 1867. Ten rok stanowi przełomowa datę w rozwoju polskości pod zaborem austriackim.

Do największych osiągnięć należy dynamiczny rozwój polskiej nauki i w terenie oświaty dla szerokich mas, w tym szczególnie dla dzieci za wsi. Do kierowania owym kulturalnym i edukacyjnym ruchem powołany został specjalny organ rządowy zwany Radą Szkolna Krajowa. W latach 1890-1900 na jej czele staną energiczny polityk i historyk zarazem, Michał Bobrzyński, który silną dłonią, nie dopuszczając oporu, ani opozycji, obiął ster szkolnictwa krajowego.

Źródła historyczne nie określają dokładnie powstania szkoły w Raniżowie, jednak dość dokładnie przybliżają okoliczności jej istnienia, aż do całkowitego pozyskania budynku szkolnego i pracujących w niej nauczycieli. Z licznych przekazów ze strony najstarszych mieszkańców miejscowości i zachowanych fotografii znajdujemy w Raniżowie zaraz po I wojnie światowej dwa budynki szkolne: jeden drewniany który istniał do roku 2005 i drugi murowany znacznie zniszczony przez ostatnią wojnę i przez to rozebrany w 1949r. pod nowo budowanym gmachem szkolny. Drewniany budynek został zlokalizowany na niewielkiej parceli, nabytej po byłym rolniku nazwiskiem Białas. Budynek był naprawdę stary, konstrukcji drewnianej i może pamiętać lata autonomicznego szkolnictwa ludowego Galicji. Początkowo był pojemny, tzn. wystarczający na potrzeby tutejszego środowiska, ale z czasem stał się za ciasny ze na to, że już w końcowych latach XIX wieku tutejsza placówka oświaty była trzyklasowa. Możemy przypuszczać, że pierwszy murowany budynek szkolny w Raniżowie pochodzi z około 1904 roku.

Nie znamy pierwotnego właściciela parceli, na której został on zlokalizowany, bowiem ówczesny plac szkolny wokół tego budynku był znacznie mniejszy na pewno o 1/3 w stosunku do współczesnej budowlanej działki szkolnej. Został on dopiero poszerzony w latach 1948/49 o pusty arsenał po byłym stolarzu Piękosiu, przejęty przez Józefa Stója, który parcelę podarował, albo odsprzedał gminie pod budowę nowego, istniejącego do dziś budynku szkolnego. Ogranicznikiem między obydwiema jednostkami budownictwa mieszkaniowego był nieprzerwanie stojący do dziś krzyż.

Po ostatniej wojnie sytuacja lokalowa elementarnego szkolnictwa w Raniżowie była bardzo trudna. W tych okolicznościach w roku szkolnym 1946/47 z inicjatywy ówczesnego kierownika szkoły, Stefana Korlatowicza został zorganizowany Społeczny Komitet Budowy Szkoły. W jego skład prócz wnioskodawcy weszli: Kazimierz Olszowy, Stanisław Pękalski jako przewodniczący, jego zastępca Józef Stój oraz sołtys gromady Kazimierz Bździkot. Duże zrozumienie i przychylność okazali wójt gminy Franciszek Lis i przewodniczący Gminnej Rady Narodowej w Raniżowie Józef Popek. Doceniła to cała społeczność Raniżowa, która okazała się ofiarna w tym względzie. Zebrała uchwalone i dowolne składki z każdego numeru domu. Ochoczo tez stanęła do rozbiórki starego budynku szkolnego i do niefachowej pomocy przy wznoszeniu nowego obiektu. Pomagała tez młodzież szkolna.

Pierwsze prace rozpoczęto dnia 15 czerwca 1949 roku. W dniu 15 stycznia 1951r. Społeczny Komitet Budowy Szkoły oddał 3 sale na parterze do użytku szkolnego. Ponieważ w dniu 22 kwietnia tegoż roku zmarł nagle kierownik szkoły Stefan Korlatowicz, dalszą inicjatywę przejęła jego zona Emilia Korlatowicz.

W tym samym roku na dzień 22 lipca budująca firma oddała do dalszego użytku 4 sale szkolne. Całościową budowę ukończono w roku szkolnym 1953/1954. Oddając ukończoną budowlę, firma zobowiązała się równocześnie w ciągu roku usunąć zauważone usterki.