Niemieckie działo z okresu II wojny światowej, potocznie zwane osiemdziesiątką ósemką. Jest najprawdopodobniej najbardziej znanym działem z okresu II wojny światowej. Wyprodukowano kilka wersji tego działa 8.8 cm Flak 18, 36 i 37, a także unowocześnione modele jak Flak 41 i Flak 43. "Flak" to w języku niemieckim skrót od słów "Fliegerabwehrkanone" - działo przeciwlotnicze, gdyż takie było oryginalne przeznaczenie tej broni. Istniały także wersje przeciwpancerne znane jako PaK 88 (Panzerabwehrkanone – działo przeciwpancerne). W wojsku niemieckim były one popularnie znane jako "Acht-Acht" (osiem-osiem), skrót od Acht-komma-acht Zentimeter (osiem przecinek osiem dziesiątych centymetra).

 

Historia 

Szybkie zmiany zachodzące w lotnictwie w czasie I wojny światowej i w okresie międzywojennym, a szczególnie coraz lepsze osiągi silników lotniczych oznaczały, że nowopowstające wtedy samoloty zaczęły latać znacznie szybciej i wyżej niż samoloty używane w czasie I wojny światowej. W czasie tej wojny do roli artylerii przeciwlotniczej zaadaptowano różne istniejące już działa polowe, ale te rozwiązania nie oferowały odpowiedniej wydajności przeciwko nowym modelom samolotów – niewystarczający był nie tylko maksymalny pułap pocisków, działa te strzelały także stanowczo zbyt wolno aby ustawić skuteczną zaporę ogniową zdolną do strącenia szybko poruszających się samolotów. Wielu teoretyków wojskowości uznało, że artyleria przeciwlotnicza stała się praktycznie bezużyteczna i większość krajów nie poświęciła zbyt dużo czasu na rozwiązanie tego problemu.

Niemieccy planiści zdecydowali się jednak zaprojektować nowy typ działa, zbudowanego specjalnie jako działo przeciwlotnicze, z dużą prędkością wylotową pocisku i z wysoką szybkostrzelnością. Poważny problem stanowił fakt iż po pierwszej wojnie światowej zakazano Niemcom produkcji nowych typów broni. Niemcy obeszli ten zakaz tworząc spółkę z zakładami Boforsa w Szwecji, stronę niemiecka reprezentowały zakłady Kruppa.

Pierwotne plany zakładały zbudowanie działa 75 mm ale w czasie produkcji prototypu armia poprosiła o broń o większych możliwościach co spowodowało zmianę kalibru projektu na 88 mm

Flak 18, 36 i 37 

Po zmianie kalibru broni na 88 mm projektowanie nowego działa musiano zacząć praktycznie od początku, ale pierwsze prototypy "osiemdziesiątki ósemki" zostały wyprodukowane już w 1928. Pierwsze modele Flak 18 miały jednoczęściową lufę o długości 56 kalibrów i były często nazywane 88/L56. Armata Flak 18 została zamontowana na lawecie o podstawie w kształcie litery "X", co pozwalało na prowadzenie ognia we wszystkich kierunkach. Dwie "nogi" lawety były składane co pozwalało na szybkie podniesienie działa na podwozie kołowe. Z powodu dużego ciężaru, armata Flak 18 musiała być holowana tylko przez duże pojazdy, częstym partnerem tego działa została półciężarówka Sd.Kfz.7. Działo to używało prostego, "półautomatycznego" systemu ładującego, który wyrzucał z zamka puste łuski, co pozwalało na szybkie i proste ładowanie armaty. Szybkostrzelność wynosiła pomiędzy 15 a 20 strzałów na minutę – około o połowę więcej niż szybkostrzelność większości innych dział z tego okresu.

Po dojściu do władzy partii nazistowskiej w 1933 rozpoczęto już masową produkcję tego działa i zostało ono użyte w czasie hiszpańskiej wojny domowej. Szybko okazało się, że jest to najlepsze dostępne działo przeciwlotnicze, a także znakomita, dalekosiężna armata zdolna do niszczenia wszystkich typów pojazdów. Znaleziono jednak szereg problemów i wad, które zostały poprawione w następnym modelu Flak 36.

Zastosowano w nim lufę składającą się z dwóch części, a także nowe (i cięższe) podwozie, które pozwalało na znacznie szybsze przejście z konfiguracji transportowej na bojową i odwrotnie, co było niezwykle ważne w czasie szybkich działań ofensywnych typu blitzkrieg.

Osiemdziesiątki ósemki były używane w dwóch rolach: jako ciężkie, ruchome baterie przeciwlotnicze, ale także jako statyczne działa służące do obrony przestrzeni powietrznej Niemiec. W tej drugiej roli działa były ustawiane w dużych bateriach, a ich ogień był kierowany przez jednego obserwatora. Ponieważ wersja Flak 36 zwiększyła mobilność działa kosztem jego wagi, zaprojektowano nowy wariant Flak 37 na lżejszym podwoziu (które wymagało więcej czasu na ustawienie) i z dodatkowym oprzyrządowaniem, które pozwalało na lepsze skoordynowanie ognia baterii.

W czasie pierwszej fazy inwazji na Francję "88" zaczęły być używane do zwalczanie grubo opancerzonych czołgów jak francuski Char B1bis czy angielska Matilda Mk II, których gruby pancerz przedni okazał się niemożliwy do przebicia dla innych niemieckich dział. Powszechnie do tej roli zaczęto używać te działa w czasie operacji w Afryce Północnej i w Związku Radzieckim.

Pociski wystrzelone z tej armaty przebijały pancerz o grubości ponad 150 mm nawet z odległości 2 km. Oznaczało to, że była to niewątpliwie najlepsza broń przeciwpancerna początkowego okresu wojny i pozostała skuteczna aż do jej zakończenia, dopiero w 1945 pojawiło się kilka konstrukcji, które były odporne na bezpośrednie trafienie z "88". Bez żadnej wątpliwości działo to było najbardziej skuteczne na płaskich pustyniach Afryki Północnej i otwartych stepach Rosji, gdzie mogło się ono wykazać dalekim zasięgiem i wysoką celnością.

Armata 88 mm była wykorzystywana jako uzbrojenie wielu niemieckich pojazdów wojskowych, na przykład czołgu Tygrys czy niszczyciela czołgów Nashorn. O ile Nashorn używał nowszego modelu 88/L71, działo Tygrysa I było bazowane na starszym, krótszym modelu 88/L56 Flak 18.

Niektóre części armaty były wspólne dla różnych wersji i wiele z dział używanych w czasie wojny było w taki sposób naprawianych. W sierpniu 1944 Niemcy mieli w posiadaniu prawie 11 tysięcy dział typu Flak 18, 36 i 37, z których większość służyła w bateriach przeciwlotniczych, do których wprowadzono także nowe działo 12.8 cm Flak 41. W tym czasie pojawiły się opinie, że z powodu niskiej efektywności obrony przeciwlotniczej wszystkie te działa powinny być przekazane armii do zadań przeciwczołgowych ale z przyczyn politycznych nie zdecydowano się na ten krok.

 

Flak 41 

Już w 1939 Luftwaffe, której przekazano zadanie obrony przeciwlotniczej kraju, wcześniej zajmowała się tym armia, poprosiła o nowy typ działa, z jeszcze lepszymi osiągami. Zakłady Rheinmetall skonstruowały Flak 41 88/71 z większą prędkością wylotową pocisku, zwiększonym zasięgiem (do 15.000 m) i poprawioną szybkostrzelnością (do 25 strzałów na minutę). Nowe działo miało lufę składającą się z trzech lub czterech sekcji.

Armata Flak 41 była bardzo skomplikowana bronią i borykała się z problemami z amunicją, często blokowała się w niej łuska. Przeszła chrzest bojowy w Tunezji ale z powodu problemów z obsługą i serwisem w warunkach polowych, zaczęto używać jej wyłącznie w Niemczech, gdzie można było o nią lepiej dbać. Do sierpnia 1944 wyprodukowano tylko 157 egzemplarzy tej broni, a do zakończenia produkcji w styczniu 1945 linię produkcyjną opuściło zaledwie 318 sztuk Flak 41.

Wyprodukowano także krótką serię (13 sztuk) armat Flak 41 na podwoziu Flak 37, otrzymały one oznaczenie Flak 37/41.

Bazując na tej armacie zaprojektowano także wyspecjalizowaną armatę przeciwpancerną 8.8 cm PaK 43 z nową, znacznie niższą niż dotychczas lawetą i stosunkową dobrze opancerzoną ochroną dla obsługi działa. Działo Tygrysa II było bazowane na tej armacie, obie jej wersje potrafiły przebić 200 mm pancerza z odległości 1000 m, co wystarczało na zniszczenie każdego czołgu z okresu II wojny światowej.

 

Słabości "88" 

Armata "88" była niezwykle skuteczną bronią, ale jej legendarny status przesłaniają niektóre ważne taktyczne słabości tej broni.

Po pierwsze, wyprodukowano stosunkowo niewiele egzemplarzy "88" i na polu bitwy nie pojawiały się one często. Wojska niemieckie miały znacznie więcej dział przeciwpancernych kalibru 37, 50 i 75 mm, wiele z relacji i wspomnień z tego okresu, szczególnie ze strony żołnierzy alianckich, myli się po prostu z identyfikacją tego działa. Częstym przykładem jest przypisane go czołgowi PzKpfw V "Pantera" choć był on wyposażony w armatę 75 mm.

Po drugie, "88" była bardzo dużą bronią, trudną nie tylko do transportu, ale i do zakamuflowania w warunkach bojowych. W sytuacjach, w których walka z czołgami wymagała szybkiego przemieszczania się z miejsca na miejsce stanowiło to duży problem. Dodatkowo, pod koniec wojny, kiedy alianci mieli praktycznie całkowite panowanie w powietrzu, transport tych dużych armat był bardzo trudny.

Wszystkie słabości tej broni nie przekreślają jednak faktu, ze odpowiednio użyta w przeznaczonym dla niej teatrze działań była wyjątkowo skuteczną armatą. Alianci zachodni dopiero pod koniec wojny otrzymali broń o podobnych możliwościach, angielską armatę 17-funtową.