Złoto (Au, łac. aurum) – pierwiastek chemiczny, metal przejściowy.

Występowanie: złoto występuje w skorupie ziemskiej w ilości 1,1×10^-3 ppm. Występuje ono w przyrodzie w stanie rodzimym.

 

Właściwości 

• Wzór chemiczny: Au (Aurum) – złoto
• Układ krystalograficzny: regularny ściennie centrowany
• Twardość: 2,5 – 3
• Gęstość: 15,5 –19,3 (czyste 19,28)
• Rysa: żółta, połyskliwa
• Barwa: złocistożółta lub żółtobiała
• Przełom: ciągliwy
• Łupliwość: brak
• Połysk: silny metaliczny

• Stosunkowo rzadko tworzy kryształy o pokroju sześcianów, ośmiościanów lub dwunastościanów rombowych.
• Zazwyczaj wykazuje pokrój płytkowy, blaszkowy, prętowy, włosowy.
• Występuje w skupieniach zbitych, włóknistych, pierzastych, blaszkowych.
• Tworzy też dendryty, druty oraz drobny pył (tzw.”złota mąka”).
• Niekiedy tworzy grudki a także sporej wielkości bryły – samorodki.
• Jest izostrukturalne ze srebrem i miedzią rodzimą.

Często zawiera izostrukturalne domieszki: srebra – elektrum; rtęci – amalgamat złota; miedzi – cuproauryt; palladu – porpezyt; rodu – rhodyt; itru – irauryt; platyny – złoto platynowe; bizmutu – maldonit.

• Jest kowalne, giętkie, strugalne, nieprzezroczyste, ciągliwe (z 1 g Au można uzyskać drucik o dł. 160 m).
• Jest bardzo dobrym przewodnikiem ciepła i elektryczności.

Złoto jest odporne na działanie czynników atmosferycznych i prawie wszystkich kwasów. Rozpuszcza się: w wodzie królewskiej (1 część kwasu azotowego i 3 części kwasu solnego), w mieszaninie kwasu azotowego i siarkowego, w kwasie selenowym, w rtęci tworząc tzw. amalgamat, w kwasie solnym w obecności ozonu, w cyjankach tworząc cyjanek złota.

 

Występowanie 

Tworzy dwa podstawowe typy złóż:

• złoża pierwotne – związane z wysokotemperaturowymi żyłami hydrotermalnymi, przecinającymi skały wylewne, z żylami kwarcowymi i skałami metamorficznymi. Bywa spotykane z kwarcem, pirytem, chalkopirytem, galeną, sfalerytem, barytem, fluorytem, srebrem rodzimym
• złoża wtórne – związane ze skałami okruchowymi, powstałymi wskutek niszczenia wcześniejszych złóż pierwotnych. Znajdowane jest w aluwialnych piaskach i żwirach a także w piaskowcach i zlepieńcach.

Miejsca występowania:

• na świecie:
  •  Republika Południowej Afryki – okolice Johannesburga (zasoby oceniane na około 70 tys. ton)
  •  Rosja – Ałdan, Kołyma, Ural
  •  Australia – Kalgoorie
  •  Chiny
  •  Stany Zjednoczone
  •  Kanada

• w Polsce:
  • Dolny Śląsk (dorzecza rzek: Izery, Kwisy, Bobru) – przyjmuje się, że na tym terenie wydobyto w latach 1175-1240 około 50 ton złota
  • okolice Złotego Stoku- szacuje się, iż na tym terenie wydobyto ok 16 ton złota
  • okolice Złotoryi
  • okolice Bolesławca

Złoto, podobnie jak wszystkie ciężkie pierwiastki, tworzy się przy wybuchu supernowej

 

Zastosowanie

• jest powszechnie wykorzystywane w jubilerstwie do wyrobu biżuterii,
• do wyrobu procesorów
• do wyrobu przedmiotów ozdobnych, sakralnych i użytkowych (największym wyrobem z czystego złota jest sarkofag Tutenchamona – 110 kg)
• należy do poszukiwanych i bardzo cenionych kamieni kolekcjonerskich (największy samorodek znaleziono w Chile w 1951 r. – 153 kg; w Australii znaleziono samorodki o masach: 68 kg, 71 kg, 85 kg, 92 kg)
• stanowiło podstawę systemów monetarnych; używane jest do wyrobu monet
• ma zastosowanie w elektronice (do wyrobu złączy)
• do "złocenia" innych metali
• produkcji specjalnego szkła
• jest składnikiem szlachetnych stopów
• ma zastosowanie w medycynie i w stomatologii
• jako złoto płatkowe w technikach pozłotniczych

Związki złota są stosowane jako środek leczniczy w reumatoidalnym zapaleniu stawów (podawane domięśniowo). Hamują one proliferację limfocytów, uwalnianie enzymów lizosomalnych oraz produkcję reaktywnych form tlenu w makrofagach, a także produkcję interelukiny-1. Działaniem ubocznym mogą być: fotosensytywne wysypki, zaburzenia żołądkowe oraz uszkodzenie nerek. Izotop ¹⁹⁸Au (czas połowicznego rozpadu – 2,7 dnia) jest używany w terapii niektórych nowotworów, a także w innych chorobach.

 

Złoto w gospodarce 

Złoto od tysięcy lat posiadało olbrzymią wartość ( obecnie również - ponad 900 $ za uncję jubilerską) a wraz z rozwojem cywilizacji doceniono jego użyteczność w systemie monetarnym. Według konserwatywnej i libertariańskiej ekonomii obecność złota (lub innego rzadkiego i niepodrabialnego materiału) nie ma wymiaru tylko czysto użytkowego, gdyż z czasem monety złote zostały zastąpione banknotami wypieranymi obecnie przez pieniądz elektroniczny. Złoto ma stanowić zabezpieczenie realnej wartości papierowego pieniądza. Do najważniejszych zalet takiej roli złota konserwatyści zaliczają:

• Żadna władza nie może złota dodrukować czy zmienić poprzez naciski polityczne jego kursu. Ma to zapewnić stabilność gospodarki opartej na zabezpieczeniu w złocie.
• Od tysięcy lat jego podaż jest stała (ok. 1-2% w skali roku), kształtowana czynnikami niepolitycznymi. Stanowiło w tym czasie czynnik porządkujący i stabilizujący ekonomię.
• Jest trwałą, niemal niezniszczalną i akceptowalną w każdej epoce i miejscu formą kapitału.