Wszystko - Wielka Brytania

Wielka Brytania (ang. United Kingdom), Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (ang. United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland) – unitarne państwo wyspiarskie położone w Europie Zachodniej. W skład Wielkiej Brytanii wchodzą: Anglia, Walia i Szkocja położone na wyspie Wielka Brytania, Irlandia Północna leżąca w północnej części wyspy Irlandia. Guernsey, Jersey i Wyspa Man, posiadają odrębny status dependencji Korony brytyjskiej i nie wchodzą w skład Zjednoczonego Królestwa.

Terytoriami zależnymi Wielkiej Brytanii są: Akrotiri, Anguilla, Bermudy, Brytyjskie Terytorium Antarktyczne, Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Dhekelia, Kajmany, Falklandy, Georgia Południowa i Sandwich Południowy, Gibraltar, Montserrat, Pitcairn, Św. Helena, Turks i Caicos.

Wielka Brytania jest członkiem-założycielem Wspólnoty Narodów zrzeszającej byłe kolonie, dominia i inne posiadłości brytyjskie, wchodzi także w skład G8. Należy do Rady Bezpieczeństwa ONZ, w której posiada prawo veta.

Wielka Brytania to jedno z głównych mocarstw obecnych czasów. Jej siły zbrojne stacjonują w 80 krajach świata (największe stałe garnizony są w Niemczech, na Cyprze, na Falklandach, w Gibraltarze i w Kanadzie). Wielka Brytania posiada również ok. 200 głowic atomowych. Kraj ten jest również zaliczany do najbardziej wpływowych w Unii Europejskiej.

Ustrój polityczny

Królowa Wielkiej Brytanii Elżbieta II

Westminster i Big Ben

Wielka Brytania jest monarchią parlamentarną z rządem odpowiedzialnym przed parlamentem. Stolicą państwa jest Londyn. Obecnym monarchą brytyjskim jest królowa Elżbieta II, która zasiadła na tronie w 1952 i została koronowana w 1953. Dzisiaj jej funkcje są głównie ceremonialne, a rzeczywiste rządy spoczywają w rękach premiera.

Wielka Brytania jest bardzo scentralizowanym państwem, w którym Parlament Westminsterski zajmuje się większością spraw politycznych. W ostatnich latach jednak każdy z krajów, wchodzących w skład Wielkiej Brytanii poza Anglią, otrzymał własne organy rządowe, zajmujące się sprawami lokalnymi.

System prawny

Sąd Królewski

System prawny Wielkiej Brytanii dzieli się na prawo ustawowe (statutowe) oraz prawo precedensowe (case lub common law). Pierwsze z nich składa się z aktów prawa stanowionego (ustaw, aktów wykonawczych). Z kolei prawo precedensowe stanowią wyroki sądowe wydane w dotychczasowych sprawach sądowych. Ponadto,w Wielkiej Brytanii brak jest konstytucji w sensie formalnym, tj. aktu prawnego uchwalanego przy zachowaniu nadzwyczajnej procedury legislacyjnej jak i wymagającego do swej zmiany kwalifikowanej większości głosów.

Podział administracyjny

Wielka Brytania składa się z czterech części składowych (constituent part). W skład Wielkiej Brytanii wchodzą:

Jednostka	Rodzaj	Stolica	Ludność	Język urzędowy	Język używany
Anglia	królestwo	Londyn	51 092 002	angielski	angielski, kornijski
Szkocja	królestwo	Edynburg	5 144 200	angielski, gaelicki szkocki	angielski, gaelicki szkocki i scots
Walia	księstwo	Cardiff	3 004 600	angielski, walijski	angielski, walijski
Irlandia Północna	prowincja	Belfast	1 759 000	angielski, irlandzki	angielski, irlandzki

Jednostki te z kolei dzielą się na własne jednostki administracyjne:

Anglia: 9 regionów, 46 hrabstw (w tym 7 hrabstw metropolitalnych)
Szkocja: 12 regionów, 32 jednostki administracyjne (zwane hrabstwami)
Walia: 3 miasta, 9 hrabstw, 10 hrabstw miejskich
Irlandia Północna: 26 dystryktów

Podział administracyjny Wielkiej Brytanii

Wyspa Man i Wyspy Normandzkie nie są częściami Wielkiej Brytanii, lecz stanowią dependencje Korony brytyjskiej, których polityką zagraniczną kieruje Londyn.

Wielka Brytania posiada także szereg terytoriów zależnych w wielu rejonach globu.

Regulacje samorządu terytorialnego Wlk. Brytanii w aktach normatywnych. Status prawny organów administracji lokalnej w Wielkiej Brytanii nie jest zagwarantowany w konstytucji. Jest tak dlatego, że kraj ten nie posiada konstytucji. Obowiązuje doktryna zwierzchnictwa Parlamentu. Powoduje to, że najwyższą rangę mają ustawy i to one określają rolę samorządu terytorialnego w społeczeństwie. W rzeczywistości wygląda to tak, że rząd brytyjski ma swobodę w kształtowaniu struktury i funkcjonowania organów administracji lokalnej. Obecna, nowoczesna struktura samorządu terytorialnego została zapoczątkowana przez szereg ustaw. Pierwszą była ustawa Poor Law Amendment Act z 1834 r. Zreorganizowała ona administrację opieki nad ubogimi, która obok policji była wówczas najważniejszą funkcją samorządową. Kolejna ustawa The Municipal Corporations Act z 1835 r. stanowiła, że władza w poszczególnych regionach miała należeć do pochodzącej z wyborów rady. W latach 1888-1894 wprowadzono jeszcze kilka bardzo ważnych ustaw, które miały na celu zdemokratyzowanie wyborów do rad. Dzięki temu można było do nich należeć z wyboru a nie poprzez kupno mandatu. W 1894 r. uchwalono ustawę The Local Government Act, która podzieliła hrabstwa na dystrykty miejskie i wiejskie. W późniejszym okresie zaczęły pojawiać się kolejne akty o nazwie Local Government Act, które usprawniały działanie organów administracji lokalnej.

Partie polityczne

Brytyjska scena polityczna jest zdominowana przez dwa ugrupowania polityczne: Partię Konserwatywną i Partię Pracy.

Populacja

Według spisu powszechnego z 2001 liczba ludności Wielkiej Brytanii wynosiła 58 789 194 osoby, zaś w połowie 2008 – 61 383 200, z czego ok. 7,5 mln to mieszkańcy stolicy państwa. Umiejętność pisania i czytania posiada 99% ludności. Obowiązek edukacji dotyczy dzieci w wieku od 5 do 16 lat. Według danych OECD jednym z największych problemów społecznych są znacznie częstsze niż w innych krajach rozwiniętych tzw. ryzykowne zachowania nastolatków: nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu, częste ciąże nieletnich. W latach 2005-2006 ok. 33% Brytyjczyków w wieku 13-15 lat upiło się przynajmniej dwa razy (w porównaniu do 12% Amerykanów i 14% Francuzów w tym wieku), natomiast w 2005 na 1000 brytyjskich nastolatek statystycznie 23,4 zostało matkami.

Migracje

Współcześni Brytyjczycy wywodzą się przede wszystkim z różnych ludów, które osiedliły się w Wielkiej Brytanii przed XII wiekiem – Celtów, Rzymian, Anglosasów i Normanów. W Wielkiej Brytanii mieszkają także liczne grupy stosunkowo niedawnych imigrantów z Afryki, Azji i Europy Wschodniej.

Od II wojny światowej Wielka Brytania przyjęła spore migracje ludności z Europy, Afryki oraz Południowej Azji. Szczególnie duży napływ imigrantów miał miejsce w latach 1960 – 1973, oraz w latach 80. W 2001 roku 13,1% populacji stanowiły osoby pochodzące spoza Wielkiej Brytanii, co wskazuje na najwyższy wskaźnik imigracji w Europie. W niektórych miastach Wielkiej Brytanii procent mniejszości narodowych jest bardzo wysoki, niemalże zbliżony do połowy ludności danego miasta i tak min. w Leicester stanowi 41,7%, w Londynie 40,1%, w Birmingham 34,4%. W maju 2004 roku, kiedy nastąpiło rozszerzenie Unii Europejskiej odnotowano rekordową liczbę imigracji z krajów Europy centralnej i wschodniej, około pół miliona ludności. „Daily Telegraph" oszacował, że w latach 2004 – 2007 do Wielkiej Brytanii przybyło około miliona nowych imigrantów zwiększając liczbę obcokrajowców z 5,2 do 6,3 miliona. 2/3 spośród nowych imigrantów stanowili Polacy, stając się tym samym trzecią największą po Hindusach i Irlandczykach mniejszością narodową w Wielkiej Brytanii. Współcześnie dorasta trzecie pokolenie przybyłych po II wojnie światowej imigrantów. Nieznana jest natomiast rzeczywista liczba mniejszości etnicznych żyjących w Wielkiej Brytanii. 6,3 miliona obcokrajowców w 2007 roku to osoby urodzone poza granicami kraju. Liczba ta się okaże większa, jeśli wziąć pod uwagę urodzone na terenie Wielkiej Brytanii dzieci i wnuki imigrantów, którzy napłynęli kilkadziesiąt lat temu. W 2008 roku 35,6% wszystkich urodzonych w Wielkiej Brytanii dzieci było dziećmi mniejszości etnicznych, które formalnie są wliczane do narodu brytyjskiego. Szacuje się, że w 2008 roku 82,4% mieszkańców Wielkiej Brytanii było pochodzenia europejskiego (Anglikami, Szkotami, Walijczykami, Irlandczykami i napływową ludnością europejską z kontynentu), 6,2% pochodziło z Azji Południowej (głównie z Indii, Pakistanu i Bangladeszu), 3,5% było rasy czarnej (głównie z Afryki i Karaibów), 1,1% z Azji Wschodniej, a 1,6% to pozostali. Wielka Brytania posiada również wysoki wskaźnik emigracji, w 2006 roku zanotowano, że przynajmniej 5,5 mln osób urodzonych w Wielkiej Brytanii mieszka za granicą, a kolejne pół miliona, mieszka i pracuje tam tymczasowo.

Religie

Katedra w Canterbury

Katedra w Yorku

Katedra św. Pawła w Londynie

Baitul Futuh Meczet. Największy meczet w Europie Zachodniej.

Wg spisu powszechnego z 2001 roku, 71,6% mieszkańców Wielkiej Brytanii określiło swą przynależność religijną do chrześcijaństwa, przy czym nie uwzględniono rozróżnienia na odłamy i Kościoły. Około 6% utożsamiało się z inną niż chrześcijaństwo religią: 2,7% z islamem, 1,0% z hinduizmem, 0,7% z Jedi, 0,6% z sikhizmem, 0,5% z judaizmem, 0,3% z buddyzmem i 0,3% z pozostałymi religiami, sektami i denominacjami. Około 7% nie chciało lub nie potrafiło podać swej przynależności religijnej, a 15,5% określiło się jako ateiści, agnostycy lub bezwyznaniowcy. Dane te jednak nie oddają rzeczywistej sytuacji wyznaniowej w Wielkiej Brytanii. Przynależność do określonego Kościoła czy związku wyznaniowego w Wielkiej Brytanii jest uwarunkowana w większym stopniu tradycją i rozwiązaniami prawno-administracyjnymi (zwłaszcza w przypadku uprzywilejowanych wspólnot protestanckich), w mniejszym stopniu oznacza natomiast podzielanie doktryn i teologii tych wspólnot. Przykładowo większość badań społecznych pokazuje, że Brytyjczycy na ogół są narodem silnie zsekularyzowanym. Dane o rzeczywistej przynależności religijnej wśród Brytyjczyków różnią się między sobą w zależności od ośrodków badawczych, doboru próby, sposobu definiowania religii, pytań badawczych i sposobu realizowania badań. Przykładowo wg British Social Attitudes w 2006 roku jedynie 31% badanych Brytyjczyków zdeklarowało czynną przynależność religijną (spadek z 74% w 1964 roku). Natomiast aż 38% zdeklarowało brak przynależności do religii (wzrost z 3% w 1964 roku). Wiarę w Boga osobowego wg różnych badań na przestrzeni 2003 – 2008 roku deklarowało od 35 do 60% dorosłych Brytyjczyków. Wśród nastolatków wiara w Boga była najniższa i w niektórych regionach (np. w Kornwalii) spadała do 22%. Wg sondażu społecznego Eurobarometr na zlecenie Komisji Europejskiej jedynie 38% Brytyjczyków potwierdziło wiarę w Boga osobowego, dalsze 40% przyznało, że dopuszcza możliwość istnienia nieokreślonej siły wyższej, a 20% zdeklarowało ateizm lub brak wiary. Pozostałe 2% nie chciało lub nie potrafiło się określić. Brytyjska agencja pomocy i rozwoju Tearfund w 2007 roku opublikował dane, że zaledwie 10% Brytyjczyków uczestniczy w nabożeństwach co najmniej raz w tygodniu, a 59% nigdy lub prawie nigdy nie odwiedza kościołów. Były to jednak dane zebrane z deklaracji, podczas gdy w rzeczywistości uczestnictwo w niedzielnych nabożeństwach okazało się niższe. O ile w 1979 roku 12% Brytyjczyków odwiedzało kościoły, to w 1999 roku już tylko 7,5%. Tearfund oszacował, że do 2007 roku systematyczne uczestnictwo w niedzielnych nabożeństwach spaść mogło do 6%. Wiele świątyń, które utraciło funkcje sakralne, lub Kościoły nie stać na ich utrzymanie, są odsprzedawane państwu, instytucjom publicznym lub prywatnym przedsiębiorcom, a następnie przerabiane na sale konferencyjne, galerie, hotele, dyskoteki lub prywatne posesje. Bardzo istotny jest również systematyczny spadek chrztów, konfirmacji w wieku nastoletnim i małżeństw sakramentalnych. Wielka Brytania formalnie jest państwem wyznaniowym, w którym wywodzące się z anglikanizmu Kościoły Anglii oraz z prezbiterianizmu Kościół Szkocji są Kościołami państwowymi. Biskupi mają zagwarantowane miejsca w Izbie Lordów w parlamencie brytyjskim, a monarcha będący głową państwa jest jednocześnie głową Kościoła anglikańskiego.

Dane z 2000:

Protestantyzm: 52,38%
- Anglikanizm: 43,3%
- Kalwinizm: 3%
- Metodyzm: 1,87%
- Baptyzm: 1,04%
- Zielonoświątkowcy: 0,93%
Ateizm: 30%
Katolicyzm: 9,69%
Islam: 2%
Hinduizm: 0,84%
Sikhizm: 0,68%
Prawosławie: 0,63%
Judaizm: 0,52%
Świadkowie Jehowy: 0,37%
Mormoni: 0,31%

Język

Głównym językiem jest angielski, choć w użyciu są także walijski, irlandzki i języki szkockie. Imigranci posługują się także swoimi językami, np. urdu.

Nazwa państwa w językach używanych w Wielkiej Brytanii:

angielski: United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland
walijski: Teyrnas Unedig Prydain Fawr a Gogledd Iwerddon
gaelic: An Rìoghachd Aonaichte na Breatainn Mhòr agus Eirinn mu Thuath
irlandzki: Riocht Aontaithe na Breataine Móire agus Thuaisceart Éireann
scots: Unitit Kinrick o Great Breetain an Northren Ireland
kornijski: An Rywvaneth Unys a Vreten Veur hag Iwerdhon Glédh.