Bazylika Grobu Świętego (inaczej Bazylika Bożego Grobu lub Bazylika Pańskiego Grobu) znajduje się w Dzielnicy Chrześcijańskiej na Starym Mieście Jerozolimy, w miejscu, gdzie znaleziono domniemany grób Jezusa Chrystusa.

Historia

Poświęcona w 336 roku została zburzona przez Persów w roku 614. Odbudowana przez Bizantyńczyków na krótko przed arabskim podbojem została ponownie zniszczona przez fatymidzkiego kalifa Al-Hakima w 1009 roku. Na jego rozkaz zniszczono też sam grób Jezusa. Odbudowę rozpoczęto już w 1012 roku i zakończono w latach 40. XI wieku. Po zdobyciu Jerozolimy w 1099 roku krzyżowcy rozpoczęli przebudowę bazyliki, która trwała do roku 1149. W późniejszych wiekach bazylika była jeszcze wielokrotnie przebudowywana i remontowana. Obecnie prezentuje dość chaotyczną architekturę. Obecny kształt uzyskała głównie w czasie wypraw krzyżowych. Zasadniczą wyróżnić można następujące jej części: rotundę z kaplicą Grobu Chrystusa w centrum, chór Greków, kaplicę Golgoty, kryptę św. Heleny, klasztor franciszkanów z kaplicą Najświętszego Sakramentu, klasztor grecki z dziedzińcem oraz szereg kaplic usytuowanych przy wspaniałej średniowiecznej dzwonnicy. Opiekę nad budowlą sprawują obecnie duchowni katoliccy (franciszkanie) i prawosławni (głównie greccy i ormiańscy). Na dachu krypty św. Heleny żyją niewielkie wspólnoty mnichów etiopskich i koptyjskich.

Właściwa Kaplica Bożego Grobu

W centrum rotundy znajduje się dwuczęściowa kaplica (8 x 5,9 m; wysokość 5,9 m). Przez niewielkie drzwi wchodzi się najpierw do tzw. kaplicy Anioła z centralnie usytuowanym kwadratowym ołtarzykiem. Jego mensa zrobiona jest z fragmentu większego bloku skalnego. Jest to jedyna pozostałość po kamieniu wspominanym w ewangeliach. Miał on być zatoczony u wejścia do grobu Jezusa (por. Mt 27,60). Rozbito go w czasie najazdu perskiego. Z kaplicy Anioła wchodzi się do kolejnego, jeszcze mniejszego pomieszczenia, które miało być właściwą komorą grzebalną. W jej wnętrzu, po prawej stronie znajduje się wykuta w skale wnęka z kamienną płytą, na której miało zostać złożone ciało Jezusa zaraz po zdjęciu z Krzyża (por. Mt 27, 57-65).

Golgota 

Płyta na miejscu, w którym św. Helena odnalazła relikwię Krzyża Świętego

W bazylice znajduje się pięć ostatnich stacji drogi krzyżowej. Oprócz grobu Chrystusa w kościele znajduje się także Golgota, a więc skała na której wetknięto Krzyż w czasie ukrzyżowania Jezusa. Dolna część skały widoczna jest w absydzie dolnej kaplicy, zwanej Kaplicą Adama. Z dwóch stron dostać się można po niewielkich schodach na piętro kaplicy Golgoty, która podzielona na pół znajduje się pod opieką franciszkanów i mnichów greckich. Po stronie katolickiej znajdują się współczesne mozaiki przedstawiające Ofiarę Abrahama, płaczące niewiasty oraz ukrzyżowanie Chrystusa. Pomiędzy ołtarzem katolików i wierzchołkiem skały Golgoty umieszczona jest figura Matki Boskiej Bolesnej. Pośród wotów zdobiących czarną marmurową wnękę przechowywany jest ryngraf ofiarowany przez żołnierzy generała Andersa, którzy stacjonowali w Palestynie w okresie II wojny światowej.

"Kaplica Świętego Grobu". Rycina ze schrobenhausenowskiego warsztatu
Carla Poellath

Pozostałe kaplice i miejsca święte we wnętrzu Bazyliki 

• Kaplica Franków
• Kamień Namaszczenia
• Kaplica trzech Marii
• Chór Greków
• Chór franciszkanów
• Kaplica koptyjska
• Kaplica Syryjczyków
• Grób Józefa z Arymatei
• Ołtarz Marii Magdaleny
• Kaplica Najświętszego Sakramentu
• Kolumna Biczowania
• Więzienie Chrystusa
• Kaplica św. Longina
• Kaplica podziału szat
• Kaplica św. Heleny (inaczej Krypta św. Heleny)
• Cysterna, w której odnaleziono relikwie Krzyża Świętego
• Kaplica Wyszydzenia Pana Jezusa

Święty Ogień 

Kopuła nad chórem Greków w Bazylice Bożego Grobu

Przedstawiciele Kościoła Prawosławnego utrzymują, iż we wnętrzu bazyliki każdego roku zobaczyć można tzw. Cud Świętego Ognia. Ma on miejsce każdego roku w Wielką Sobotę (według kalendarza juliańskiego, obowiązującego w Cerkwi prawosławnej). Co roku z okazji prawosławnych Świąt Wielkanocnych przybywa tam wielu pielgrzymów z Grecji, Cypru, ale też i z całego świata. Około godziny 13:45 czasu miejscowego prawosławny patriarcha Jerozolimy trzykrotnie obchodzi kaplicę Bożego Grobu. Następnie zdejmuje szaty liturgiczne i z dwoma dużymi pękami świec (po 33 sztuki - tyle ile lat miał Chrystus) wchodzi do kaplicy Anioła, a następnie do właściwej kaplicy Grobu. Wejście do kaplicy jest pieczętowane, a sam patriarcha, jeszcze przed wejściem do jej wnętrza, sprawdzany jest czy nie wnosi niczego dzięki czemu mógłby zaprószyć ogień. Po modlitwie (czasami czas oczekiwania jest dłuższy, a czasami krótszy), wedle relacji patriarchy, samoistnie pojawia się ogień na płycie Grobu Pańskiego, od którego zapala on świece i wynosi do wiernych, ogłaszając radosną nowinę o Zmartwychwstaniu Chrystusa. Ogień schodzi też na pęki świec trzymanych przez zgromadzonych w świątyni, choć nie dla wszystkich.

Specyfika cudu, według wiernych Kościoła Prawosławnego, polega na fakcie, iż przez pewien okres czasu ogień zupełnie nie parzy i pielgrzymi mogą "omywać" nim twarz i ręce nie narażając się przy tym na żadne obrażenia.