Anglikanizm – odłam chrześcijaństwa (podobny do protestantyzmu), który powstał w Anglii w XVI wieku. Anglikanizm w części wywodzi się z tradycji protestanckiej, jednak w dużym stopniu zachował teologiczną więź z katolicyzmem.

Pierwszą głową Kościoła anglikańskiego był Henryk VIII – zlikwidował on zakony, zagarnął dobra kościelne, pozostawił hierarchię kościelną, zniósł celibat, zachował kult świętych, liturgia prowadzona była w języku angielskim.

Historia 

Thomas Cranmer

Twórcą Kościoła anglikańskiego był król Henryk VIII – początkowo przeciwnik reformacji (za swoje pisma w obronie papiestwa otrzymał z rąk papieża tytuł "obrońcy wiary"). Brak męskiego potomka w małżeństwie z Katarzyną Aragońską skłonił monarchę do wystąpienie u papieża o unieważnienie małżeństwa. Prośba spotkała się z odmową Biskupa Rzymu, reperkusją czego było zerwanie przez Henryka VIII kontaktów dyplomatycznych i kościelnych ze Stolicą Apostolską. W 1534 r. za zgodą parlamentu i prymasa Anglii Thomasa Cranmera ogłoszono niezależność Kościoła Anglii od Rzymu. Akt supremacyjny ogłosił króla Anglii "jedyną i najważniejszą głową na Ziemi Kościoła anglikańskiego (łac. Ecclesia Anglicana)". Papież Klemens VII ekskomunikował króla, ale większa część społeczeństwa angielskiego, w tym episkopat i kler, poparła reformy i uznała króla za zwierzchnika Kościoła. Nieliczni przeciwnicy, w tym kanclerz Anglii i wybitny filozof Tomasz Morus (później kanonizowany) zostali ścięci.

Początkowo akt supremacyjny nie miał implikacji teologicznych, ale reformy Henryka VIII utorowały drogę do Anglii pismom luterańskim i kalwińskim. Pod kierunkiem prymasa Cranmera przy wydatnym udziale króla z różnych tradycji opracowano oryginalną teologię, zawartą w Modlitewniku Powszechnym (Book of Common Prayer). Nie odrzucono katolickiej Tradycji, ani dogmatu o zbawieniu wyłącznie w Kościele. Przyjęto doktrynę Lutra o usprawiedliwieniu przez wiarę oraz elementy teologii Jana Kalwina (nacisk na Bożą suwerenność, pojęcie wyboru – bez przyjmowania kalwinistycznej doktryny o predestynacji podwójnej jako obowiązującej). Opublikowano nowy przekład Biblii w języku angielskim. Jednocześnie rozwiązano klasztory, skonfiskowano majątki kościelne i zniesiono obowiązkowy celibat księży.

Po śmierci Edwarda VI (jedynego syna Henryka VIII) na tron wstąpiła córka Henryka VIII i Katarzyny Aragońskiej, Maria. Jej panowanie było krwawą, nieudaną próbą restauracji rzymskiego katolicyzmu w Anglii. Następczyni Marii Tudor, Elżbieta I przywróciła niezależność Kościoła Anglii, ogłaszając 39 artykułów wiary. Stanowią one do dziś kanon dogmatyczny anglikanizmu. Katolicy nie uznawali praw Elżbiety I do korony, co spowodowało długi okres ich prześladowania.

Doktryna 

• Źródłem objawienia i najwyższym autorytetem jest Biblia, interpretowana w oparciu o Tradycję, w świetle danego człowiekowi przez Stwórcę rozumu. Uznano dogmaty soborów ekumenicznych.
• Uznano, że Jezus Chrystus jest obecny w eucharystii.
• Uznano zasadę usprawiedliwienia przez wiarę oraz wyboru człowieka przez Boga, kładąc nacisk na: pracę człowieka nad sobą, wolną wolę i łaskę Bożą.
• Odrzucono wiarę w czyściec jako miejsce.
• Odrzucono zwierzchnictwo jurysdykcyjne papieża.
• Zachowano hierarchiczny (episkopalny) ustrój Kościoła z nienaruszoną sukcesją apostolską. Wyznaczanie biskupów jest przywilejem króla.
• Udzielanie sakramentów, kaznodziejstwo i odprawianie nabożeństw zastrzeżono dla duchownych wyświęcanych przez biskupów.
• Odrzucono celibat.
• zlikwidowano klasztory, które od kilku dziesięcioleci powracają do religijnego krajobrazu anglikanizmu (obecnie istnieje ponad 100 anglikańskich wspólnot zakonnych na całym świecie)
• odrzucono wiarę w istnienie piekła (lata 80. XX wieku)

Wspólnota anglikańska 

Kościół Anglii (Church of England) jest kościołem państwowym. Najwyższą władzę zwierzchnią z prawem mianowania biskupów sprawuje król lub królowa. Władzę ustawodawczą sprawuje Zgromadzenie Kościelne (Church Assembly). Kościół składa się z 42 diecezji i diecezji europejskiej, do której należy kapelania warszawska (sprawująca opiekę głównie nad przebywającymi w Polsce Anglikami i Amerykanami).

Wewnątrz Kościoła anglikańskiego od XIX wieku wyróżnia się konserwatywny, zbliżony do katolicyzmu i kultywujący wspaniałą liturgię High Church, bardziej ludowy i bliższy kalwinizmowi Low Church oraz liberalny Broad Church.

Obecnie Wspólnotę Anglikańską tworzy Kościół Anglii, Kościół Irlandii, Kościół Episkopalny w USA oraz szereg niezależnych kościołów (największe w dawnych brytyjskich koloniach). Co 10 lat kościoły należące do Wspólnoty spotykają się na konferencjach w Lambeth. Tradycyjny prymat we Wspólnocie należy do arcybiskupa Canterbury, prymasa Anglii. Obecnie Wspólnota przeżywa rozłam na tle stosunku do homoseksualizmu (kontrowersyjne ordynowanie w Kościele Episkopalnym homoseksualisty V. Gene'a Robinsona na biskupa New Hampshire). Innym źródłem napięć jest ordynowanie kobiet, które spowodowało przejście pewnej liczby kapłanów na katolicyzm.