Złoty (zł, aktualny kod ISO 4217 PLN) – podstawowa jednostka monetarna w Polsce, dzieli się na 100 groszy.

Historia złotego

Czasy I Rzeczypospolitej i rozbiorowe 

W XIV i XV w. złotym nazywano złote dukaty zagraniczne z obiegiem w Polsce, początkowo obliczane na 14 groszy. Uchwałą sejmu z 1496 r. ustalono kurs złotego na 30 groszy. Z biegiem czasu kurs ten – z uwagi na zmieniający się parytet ceny złota i srebra – nie utrzymał się. Wtedy ustaliło się określenie jednostki obrachunkowej równej 30 groszy (gr) jako złoty polski (złp) zwanej też florenem (fl). Natomiast złoty dukat otrzymał nazwę złoty czerwony.

Złoty pozostawał przez dłuższy czas jednostką wyłącznie obrachunkową. Obiegowe monety obejmowały następujące nominały:

• Półgrosz – ½ grosza (do 1526)
• Grosz – 1 Grosz (od 1367 do 1795, także później)
• Półtorak – 1 ½ grosza (od 1621 do 1660)
• Dwojak – 2 grosze (bity sporadycznie, głównie za panowania Jana Kazimierza)
• Trojak – 3 grosze (od 1528 do 1795, także później)
• Czworak – 4 grosze (od 1565 do 1568)
• Szóstak – 6 groszy (od 1528 do 1764)
• Ort – 18 groszy (od 1609 do 1756)

Po raz pierwszy złotówka pojawiła się jako moneta w roku 1663 pod postacią tymfa.

W XVII w. 1 złoty czerwony liczony był na 4 — 6 złp. Przy reformie monetarnej króla Stanisława Augusta złoty stał się jednostką zasadniczą o kursie 1 złp = 30 gr. Stosunek ten utrzymał się przez czasy Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego. Mennica warszawska biła monety złotowe do 1841 r.

II RP

Wprowadzony do obiegu 29 kwietnia 1924 r. w wyniku reformy pieniężnej przeprowadzonej przez ministra finansów Władysława Grabskiego, zastąpił zdewaluowaną markę polską odziedziczoną po państwie niemieckim. Nowa waluta została oparta na parytecie złota, wartość 1 złotego ustalono na równoważną 0,1687 grama złota. Ówczesny złoty był więc wart około dwunastu obecnych (2009).

Wśród proponowanych nazw nowej waluty II Rzeczypospolitej największą popularnością cieszyły się "lech", "pol" i "złoty". Ostatecznie wybrano nazwę złoty, która odwoływała się do historycznej jednostki monetarnej Królestwa Polskiego.

Okupacja niemiecka

Po wybuchu II wojny światowej Niemcy wprowadzili do obiegu na terytorium Generalnego Gubernatorstwa nowy pieniądz o tej samej, co przed wojną nazwie – złoty. Przedwojenne banknoty złotowe Banku Polskiego zostały ostemplowane i w roku 1940 wymienione na banknoty okupacyjne (z limitami wymiany zróżnicowanymi dla Niemców, Polaków, Żydów, przedsiębiorstw). Okupacyjne złote sygnowane były przez "Bank Emisyjny w Polsce" z siedzibą w Krakowie. Była to jedyna instytucja (poza Polskim Czerwonym Krzyżem) na terenach okupowanych przez III Rzeszę, gdzie w nazwie dopuszczono słowo "Polska". Prezesem Banku został Feliks Młynarski, przedwojenny wiceprezes Banku Polskiego. Młynarski uzyskał tajną zgodę Rządu RP na uchodźstwie na objęcie stanowiska. Banknoty miały napisy po polsku, ale nie było na nich godła polskiego ani żadnych innych polskich symboli narodowych. Od nazwiska Młynarskiego banknoty emitowane przez Bank Emisyjny w Polsce były popularnie zwane młynarkami. Na terenach przyłączonych do Rzeszy (Wartheland oraz tereny włączone w Danzig-Westpreußen, Oberschlesien i Ostpreußen) w obiegu była Reichsmarka, a na zajętych przez ZSRR (Kresy Wschodnie) – rubel.

Polska Ludowa i III RP 

30 października 1950 r. zostały wprowadzone nowe pieniądze, które zostały wymienione w stosunku 100:3 dla płac i 100:1 dla banknotów w obiegu i depozytów bankowych (konfiskata 2/3 oszczędności ludności). Monety miały wartość 1, 2, 5, 10, 20, 50 gr i 1 zł. Banknoty zaś miały wartość 2, 5, 10, 20, 50, 100 i 500 zł. Przedstawiały one ludzi pracy. Banknoty 2 i 5 zł zostały w 1960 r. wymienione na monety, banknot 10 zł w 1965 r. W 1966 r. dodano banknot o nominale 1000 zł. W 1975 r. doszło do wymiany banknotów: ludzi pracy zamieniono na wielkich Polaków. W 1976 r. dodano banknot 200 zł, w 1977 r. 2000 zł, zaś 20 zł zmieniono na monetę. W stanie wojennym w 1982 r. z powodu inflacji dodano banknot 5000 zł, natomiast monety 10 i 20 zł zostały tymczasowo zastąpione banknotami z powodu braku metalu (ich produkcję wznowiono w 1986 r.).

Hiperinflacja na przełomie lat 80 XX w. i lat 90 XX w. doprowadziła do dodrukowania nominałów 10 000 zł (1987), 20 000 zł (1989), 50 000 zł (1989), 100 000 zł (1990), 200 000 zł (1989), 500 000 zł (1990), 1 000 000 zł (1991) i 2 000 000 zł (1993). Wówczas Narodowy Bank Polski postanowił dokonać denominacji złotego "o cztery zera" (tj. w stosunku 10 000 PLZ = 1 PLN). Wprowadzono ją w życie 1 stycznia 1995 r. – na podstawie ustawy o denominacji złotego z dnia 7 lipca 1994 r. – kosztem 300 milionów nowych złotych (3 biliony starych złotych). Polska waluta otrzymała nowy kod ISO 4217. Pierwsze banknoty drukowane były w 1994 r. na terenie Wielkiej Brytanii. Zgodnie z ustawą o denominacji złotego, do 31 grudnia 1996 r. wymiana starych złotych na nowe odbywać się mogła we wszelkich punktach i placówkach płatniczych (bankach lub punktach handlowych i usługowych) na terenie kraju, zaś od 1 stycznia 1997 r. do 31 grudnia 2010 r. dokonywana jest wyłącznie w wyznaczonych bankach.

Złoty jest potocznie nazywany "złotówką"; miano to często też stosuje się do jednozłotowej monety.

Nominały polskie 

• monety groszowe: 1 gr, 2 gr, 5 gr, 10 gr, 20 gr, 50 gr
• monety złotowe: 1 zł, 2 zł, 5 zł (istnieją także kolekcjonerskie monety 2 zł wykonane ze stopu Nordic gold – srebrne 10 i 20 zł oraz złote 50, 100 i 200 zł)
• banknoty: 10, 20, 50, 100, 200 zł (istnieje też kolekcjonerski banknot 50 zł z wizerunkiem papieża Jana Pawła II oraz 10 zł z wizerunkiem marsz. Józefa Piłsudskiego).