Uzależnienie seksualne (seksoholizm) to jednostka chorobowa, obejmująca przymus zachowań, takich jak angażowanie się w zachowania o podłożu seksualnym, które mają destrukcyjne skutki dla życia społecznego i emocjonalnego jednostki, kompulsywna masturbacja, natręctwa seksualne, częsta zdrada, częste oglądanie pornografii.

Pojęcie seksoholizmu jako odrębnej jednostki diagnostycznej jest przedmiotem kontrowersji w kręgach psychologów i psychiatrów. Obecnie uznany jest przez wielu specjalistów za modę obyczajową, związaną ze wzmożoną popularnością dobrze sprzedającej się tematyki miłosnej w mediach. Według proponujących diagnozowanie tych symptomów jako wyizolowanej jednostki chorobowej, stanowi ona jedną z form uzależnienia psychicznego. Wskazują oni na szeroki zakres możliwych przyczyn, włączając w to zespół stresu pourazowego, wpływ rodziców w rodzinach patologicznych i inne czynniki środowiskowe. Nieleczona ma potencjalnie tragiczne skutki dla osoby dotkniętej tym problemem.

Należy podkreślić, że każde zachowanie, prowadzące do uzyskania nagrody lub unikania psychicznego dyskomfortu, może zamienić się w przymus, może być uzależniające. Nałogowy hazard, wydawanie pieniędzy czy objadanie się również spełniają te kryteria.

Podobnie jak w alkoholizmie i narkomanii nałogowe zachowania seksualne wiążą się ze zniekształconym myśleniem, racjonalizowaniem, bronieniem siebie, uzasadnianiem swojego zachowania i obwinianiem innych za powodowanie trudności. Chociaż niektóre osoby uzależnione od seksu są hiperseksualne – dążą do stosunku seksualnego lub orgazmu kilka razy dziennie – większość taka nie jest. Jeśli ktoś jest uzależniony od romansów, może go doprowadzać do euforii dreszcz polowania i zdobywania, a nie sam akt seksualny.

Kryteria diagnostyczne

Charakterystyczne cechy każdego uzależnienia to:

• przymus (utrata zdolności swobodnego wyboru: zaprzestać czy kontynuować);
• kontynuowanie zachowania, mimo niekorzystnych skutków, jak utrata zdrowia, pracy, małżeństwa czy wolności;
• idea nadwartościowa - obsesja na punkcie zachowania.

Kryteria diagnostyczne ICD-10

Kategoria diagnostyczna dotyczy stale powtarzającego się niedostosowanego zachowania w odniesieniu do zachowań seksualnych. Uzależnienie seksualne należy zatem traktować jako podjednostkę diagnostyczną F63 (Zaburzenia nawyków i popędów), jednak ze względu na kategorię zachowań, klasyfikować jako F65.8. Dotyczy to zachowania cechującego się niezdolnością do powstrzymania się od powtarzania nieprawidłowych zachowań. Impulsywne działanie jest poprzedzone stanem napięcia i uczuciem ulgi w czasie wykonywania czynności.

Kryteria diagnostyczne DSM IV

Klasyfikacja DSM IV nie wyróżnia obecnie w żaden sposób uzależnienia seksualnego, a taka diagnoza sama w sobie jest kwestionowana przez część środowisk medycznych, jako nie wyróżniająca się znacząco spośród innych nałogów i opisana bardzo ogólnymi kryteriami, które mogą w rzeczywistości dotyczyć wielu różnych stanów patologicznych (OCD, psychozy), ale także naturalnej różnorodności zachowań i potrzeb seksualnych pośród ludzi.

Symptomy mające wyróżnić prawdopodobieństwo uzależnienia

Kryteria rozpoznania choroby proponowane przez Patricka Carnesa:

1. Powtarzające się próby kontrolowania oraz ograniczania pewnych zachowań seksualnych
2. Dłuższe i dalej idące zachowania niż planowane
3. Chroniczne zmaganie się, nieudane próby zaprzestania, zmniejszenia oraz kontrolowania zachowań seksualnych
4. Spędzanie ogromnej ilości czasu związanego z : poszukiwaniem seksualnych sytuacji, oddawaniu się seksualnym eskapadom oraz leczeniu moralnego kaca
5. Częste myślenie, planowanie, fantazjowanie dotyczące seksualnych doświadczeń
6. Zaprzestawanie ważnych obowiązków rodzinnych, zawodowych i towarzyskich na korzyść przyjemności seksualnych
7. Kontynuowanie zachowań seksualnych pomimo oczywistych strat, trwałych i powtarzających się problemów
8. Uczucie wzrastającego nienasycenia, potrzeba poddawania się kolejnym, bardziej ryzykownym i niebezpiecznym, bardziej intensywnym zachowaniom seksualnym w celu osiągnięcia tego samego poziom euforii i zadowolenia seksualnego.
9. Ograniczanie lub zaprzestawanie towarzyskich, zawodowych oraz innych przyjemnych/rozrywkowych zachowań - aby wygospodarować więcej czasu na zachowania seksualne
10. Doświadczanie nieprzyjemnych emocjonalnych stanów (np.: niepokój, poddenerwowanie, brak spokoju) gdy nie jest możliwe zrealizowanie kompulsywnego zachowania.

Kontrowersje

Naukowcy specjalizujący się w zachowaniach seksualnych generalnie zgadzają się z czego składa się pozbawione-kontroli zachowanie seksualne, ale nie zgadzają sie czy należy je diagnozować jako uzależnienie, czy jako symptom zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego, które może powodować obsesje seksualne i w niektórych przypadkach działanie powodowane tymi obsesjami. O dwóch opozycyjnych stronach w tej debacie można przeczytać więcej w Medical Aspects of Sexual Addiction/Compulsivity w American Journal of Preventive Psychiatry and Neurology, datowane Maj 1990 i Wiosna 1991.
Jest wielu ludzi i organizacji, które nie uznają uzależnienia seksualnego za istniejącą formę uzależnienia. Istnieje spór co do tego czy ten termin ma jakiekolwiek prawdziwe znaczenie dla opisu ludzkich seksualnych zachowań. Wielu widzi seksualne uzależnienie jako wymówkę do zachowywania się w tym stylu. Inne różnice są trudne do określenia w klinicznym sensie, jak między swobodą seksualną a seksualnym uzależnieniem, jako, że główna różnica leży w motywacji danego czynu. Inne interpretacje seksualnego uzależnienia (inne niż uzależnienie): natręctwo, zaburzenie kontroli impulsów, zaburzenie seksualnych pragnień, brak moralności i siły woli, forma zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego, choroba. Ci którzy rozpoznają seksualne uzależnienie często porównują go do uzależnienia od jedzenia, hazardu lub kupowania, w których zewnętrzne substancje nie biorą udziału w zachodzącym procesie.