Kokaina (metylobenzoiloekgonina) - C₁₇H₂₁O₄N - substancja pobudzająca pochodzenia roślinnego. Odznacza się dużym potencjałem uzależniającym. Jest to alkaloid tropanowy otrzymywany z liści krasnodrzewu pospolitego (koki) (Erythroxylon coca), który pierwotnie porastał tereny Andów w Ameryce Południowej.

Własności fizyczne

Czysta kokaina to biała, krystaliczna substancja, słabo rozpuszczalna w wodzie, o temperaturze topnienia 98°C.

Kokaina wykazuje podobieństwo strukturalne do innego alkaloidu - atropiny.

Kokaina w medycynie 

W laryngologii i okulistyce stosuje się 1% - 10% (rzadko 20%) roztwór chlorowodorku kokainy w celu znieczulenia miejscowego ze względu na łatwe przenikanie przez błonę śluzową. Dawka jednorazowa nie może przekraczać 50 mg.

Działanie

• Hamuje wychwyt zwrotny noradrenaliny przez neurony ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Powoduje to:
  • silny skurcz naczyń krwionośnych i wzrost ciśnienia tętniczego
  • rozszerzenie źrenic
  • rozkurcz mięśniówki oskrzeli
  • zahamowanie perystaltyki przewodu pokarmowego
  • zahamowanie wydzielania przez gruczoły ślinowe.
• hamowanie wychwytu zwrotnego dopaminy co powoduje:
  • w mniejszych dawkach - pobudzenie psychoruchowe, uczucie euforii, omamy
  • w większych - depresja ośródka oddechowego w pniu mózgu.
  • pobudzenie receptorów β na obwodzie co wywołuje:
    • dodatni efekt chronotropowy, dromotropowy i inotropowy na serce, a co za tym idzie wzrost ciśnienia tętniczego i zaburzenia rytmu serca co prowadzi do takich chorób jak:
      • miażdżyca
      • choroba wieńcowa
      • niewydolność mięśnia sercowego
    • nadczynność tarczycy.

Narkotyk

Proszek

Kokaina ma postać śnieżnobiałego lub żółtawego proszku i występuje w formie związanej w sole. Przed wprowadzeniem na rynek jest mieszana z innymi substancjami, wypełniaczami, w celu zwiększenia objętości. Substancje używane w tym procesie to soda kuchenna, cukry (takie jak laktoza), glukoza, inozytol, mannitol i lokalne środki znieczulające, takie jak lidokaina. Ta postać kokainy jest rozpuszczalna w wodzie, dzięki czemu można ją wypić lub wstrzyknąć.

Wolna zasada kokainy (freebase cocaine) 

Kokainę proszkową można oczyścić poprzez dodanie związków amoniaku. Do roztworu dodaje się następnie eter lub inny rozpuszczalnik organiczny, efektem czego jest oddzielenie się substancji stałej od reszty roztworu. Ponieważ freebase jest czystszy od proszku, wielu używających kokainę uważa ją za zdrowszą formę narkotyku. Eter, jako niestabilna i łatwopalna substancja, może się zapalić i eksplodować. Jeśli zacznie się palić freebase przed całkowitym wyparowaniem eteru można się poparzyć. Wybuchy i pożary następują często w nielegalnych laboratoriach.

Krak (crack) 

Nazwa krak pochodzi od ang. slangu co oznacza skałę, a nie - jak się przyjmuje w Polsce - pękanie. Jest to kokaina oczyszczona z soli, która została przetworzona do postaci, którą można jedynie palić. Otrzymuje się go z proszku. W przeciwieństwie do freebase, przy jego otrzymywaniu nie ma potrzeby używania substancji łatwopalnych. Proszek rozpuszcza się w roztworze wodorowęglanu sodu i wody, a następnie gotuje. Wtedy substancja stała wydziela się z roztworu. Ostatnim etapem jest suszenie osadu.

W porównaniu z innymi formami kokainy krak jest silnie uzależniający, o natychmiastowym, krótkotrwałym działaniu (5 do 10 minut).

Narkotyk jest zażywany poprzez podgrzewanie i wdychanie oparów. Crack pojawił się w USA w latach osiemdziesiątych.

Zażywanie kokainy

To w jakiej postaci i w jaki sposób kokaina jest zażywana, wpływa na intensywność i czas doznań, a także na szybkość powstawania uzależnienia. Intensywność doznań wynika z tego ile narkotyku dostało się z krwią do mózgu. Procent zaabsorbowanego narkotyku zależy również od przyjętej dawki. Im większa tym większa część wywrze swoje działanie.

Im szybciej narkotyk dostanie się do mózgu, tym szybciej odczuwalne będą efekty jego działania. Długość i intensywność ich trwania jest związana z metodą podania narkotyku. Efekt odurzenia odczuwalny jest niedługo po wzięciu kokainy i jest postrzegany jako bardziej intensywny, jeśli została ona wstrzyknięta lub wypalona. Odczucia psychotropowe, określane jako high, są powiązane z koncentracją narkotyku w krwi, szczególnie krwi dopływającej do mózgu. Im szybciej kokaina dotrze do mózgu, tym większe będą te odczucia; szybko również znikną. W rezultacie, te sposoby przyjmowania kokainy, które powodują szybkie i intensywne odczucia, powodują również krótsze trwanie tych efektów.

Główne metody wprowadzenia kokainy do organizmu to żucie, wciąganie nosem, wstrzykiwanie i palenie:

• żucie. Żuje się listki koki, które zazwyczaj wymieszane są z substancją zasadową (np. wapnem); przetrzymuje się je między dziąsłem a policzkiem wysysając soki. Można też zaparzyć listki w wodzie i wypić jak herbatę. Jest to sposób mało wydajny ale nie nastręcza żadnych komplikacji społecznych i zdrowotnych (poza psuciem się zębów) wynikających z uzależnienia.
• wciąganie nosem. Wdychana nosem sproszkowana kokaina dostaje się do krwiobiegu poprzez śluzówkę. Formowane są podłużne kreski, każda po około 35 mg, wciągane do nosa przez cienką rurkę lub słomkę (fifkę). Tą drogą wchłaniane jest od 28% (dawka 64 mg) do 69% (przy dawce 96 mg). Kokaina wciągnięta do nosa przedostaje się do krwi po 3-5 minutach. Maksymalne efekty fizjologiczne są odczuwalne po 40 minutach, a psychotropowe po 20. Czas trwania - do 60 minut po osiągnięciu high'a.
• wciąganie ustami tzw. "po kolumbijsku". Polega na bezpośrednim wdychaniu sproszkowanej kokainy za pomocą długiej cienkiej rurki, efekty po zażyciu są podobne jak przy wciągnięciu nosem.
• wstrzykiwanie. Igła jest używana do wprowadzenia rozpuszczonej kokainy bezpośrednio do krwiobiegu. W ten sposób narkotyk w całości dostaje się do krwiobiegu z pominięciem wszystkich naturalnych systemów obronnych organizmu. Można w ten sposób narazić się na następstwa ewentualnego przedawkowania. Ten sposób przyjmowania narkotyku wymaga sterylnych warunków. Tak podanej kokainie, dotarcie do mózgu zabiera około jednej minuty. Czas potrzebny do osiągnięcia maksymalnych efektów psychotropowych i fizjologicznych jest krótszy, niż w przypadku innych. Maksymalny efekt fizjologiczny pojawia się już po 10 minutach, a psychotropowy po 4. Oba trwają po około 30 minut.
• palenie. Wdychanie oparów kokainy (freebase, crack) lub dymu do płuc. Inhalacja sprawia, że kokaina dostaje się do mózgu po 19 sekundach, jakkolwiek tylko 30-60% dawki zostaje zaabsorbowane. Opary wdycha się przez odpowiednio skonstruowaną fajkę. Kokainę można też wymieszać marihuaną lub tytoniem i wypalić jak papierosa. Palacze osiągają maksymalny efekt fizjologiczny po dwóch minutach, a psychotropowy po minucie. Efekty te utrzymują się krótko - od 10 do 30 minut.