Trójca Święta – dogmatyczne określenie w większości wyznań chrześcijańskich, niemające jako termin bezpośredniego źródła w Biblii, ujmujące istnienie Boga w Trzech Osobach. Formuła Trójcy zatwierdzona została w 325 roku podczas soboru nicejskiego.

Historia 

Zgodnie z nicejskim wyznaniem wiary trójosobowy, trójjedyny Bóg objawia się człowiekowi jako Ojciec, Syn Boży i Duch Święty, jednak każda z tych osób jest tym samym, jednym Bogiem. Bóg jest wszechmocny, wieczny i nieskończony. Poszczególne Osoby są tożsame co do natury i substancji (są jednym i tym samym Bogiem), ale są oddzielnymi bytami, różniącymi się pochodzeniem i wzajemnymi relacjami: Bóg Ojciec nie pochodzi od nikogo, Syn Boży został zrodzony (a nie stworzony) przez Ojca, Duch Święty pochodzi od Ojca i Syna (katolicyzm, protestantyzm) lub tylko od Ojca przez Syna (prawosławie); różnica między tymi dwoma wyznaniami określana jest terminem filioque.

Diagram przedstawiający relacje logiczne osób w Trójcy

Dogmat nie jest uznawany przez antytrynitarzy (arianie, Badacze Pisma Świętego, Świadkowie Jehowy, unitarianie, bracia polscy). Uznanie wiary w Trójcę Świętą jest pierwszym koniecznym warunkiem wstąpienia do Światowej Rady Kościołów.

Uzasadnienie

Podstawowym źródłem dla nauki o Trójcy Świętej są słowa Jezusa z Ewangelii, gdzie Jezus określa siebie jako Syna Bożego pozostającego w jedności z Ojcem (J 10:30) oraz obiecuje apostołom zesłanie Ducha Świętego. Jego ostatnim poleceniem danym uczniom było: "Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego" (Mt 28:19 BT).

Bóg Trójjedyny jest uważany za nieprzeniknioną dla ludzkiego umysłu tajemnicę jako bytu, jednak niektórzy teolodzy starają się ją uzasadnić. Ryszard ze św. Wiktora dowodzi, że dla Boga, jako nieskończenie doskonałego, nie jest konieczne istnienie innych bytów, poza Nim samym, ale jednocześnie posiada On Miłość w stopniu nieskończenie doskonałym i, skoro tak, to nie może być ona egoizmem. Z tego wynika, że Bóg istnieje przynajmniej w dwóch Osobach. Każda z Osób może dokonać nieskończenie doskonałego obdarowania z Miłości względem drugiej pełnią Siebie, a druga Osoba jest w pełni zdolna takie obdarowanie przyjąć. Ponieważ w rezultacie całkowitego obdarowania żadna z tych Osób nie przestaje istnieć (bo przeczyłoby to Miłości Osoby przyjmującej względem Osoby obdarowującej), to wyłania się konieczność zaistnienia trzeciej Osoby, będącej (ze względu na charakter tego aktu) podmiotem wzajemnego obdarowania się dwu pozostałych Osób. Istnienie większej ilości Osób nie jest konieczne, a skoro Bóg jest nieskończenie doskonały, to nie ma w Nim też niczego zbędnego.

Większość chrześcijan, którzy przyjmują naukę o Trójcy, opiera się na objawieniu Nowego Testamentu i uznaje, że nie może on stać w sprzeczności ze Starym Testamentem, gdzie Bóg jest tylko jeden (Wj 8:6; Pwt 4:35-39; 32:39; Iz 43:10). Dlatego przedstawienie jako Boga Jezusa (J 1:1, 1:18; J 20-28-29; Hbr 1:8-9; Flp 2:5-6; Tyt 2:13-14; Kol 2:8-10; 1J 5:17-18, 20-21) i Ducha (Dz 5:3-4; 1Kor 3:16; 1Kor 6:19-20) przyjmują jako pełniejsze objawienie się jego natury.

Terminologia 

We wczesnych wiekach chrześcijaństwo i religie politeistyczne stosowały zamiennie termin "Trójca" z "Tryteizmem" gdyż nie były one przypisane konkretnym koncepcjom mimo tego, że pojęcie boga w tych religiach się różniło. Od około połowy I tysiąclecia n.e. terminom tym przypisane są już obecne znaczenia.

Chrześcijaństwo 

Ikona Trójcy Świętej wg Rublowa

Według religii chrześcijańskiej, Bóg przyjął postać człowieka i narodził się jako Jezus Chrystus (hebr. Mesjasz – Pomazaniec) w celu zbawienia ludzkości. Objawił się człowiekowi głównie jako Druga Osoba Trójcy – Syn Boży (Słowo Boże, Logos) choć cała nierozdzielna Trójca Święta pozostaje z nim w unii hipostatycznej (Jezus jest zarówno prawdziwym Bogiem, jak i prawdziwym człowiekiem, ale jedną Istotą). Święty i Doktor Kościoła katolickiego Augustyn napisał kilkusetstronicowe dzieło O Trójcy Świętej (De Trinitate).

Święto 

W Kościele rzymskokatolickim oraz Kościołach protestanckich Uroczystość Trójcy Świętej  obchodzona jest w pierwszą niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego, a więc w 56 dniu po Wielkanocy, natomiast w Kościołach obrządku wschodniego (np. greckokatolickim czy prawosławnym), czyli takich, w których daty świąt kościelnych wyliczane są na podstawie kalendarza juliańskiego - w 49 dniu po Wielkanocy, wyliczonej wg tegoż kalendarza. W kościołach prawosławnych w Dniu Trójcy Świętej odprawiane są jedne z najbardziej uroczystych w roku mszy świętych (служба); podłogi w cerkwiach ściele się świeżo skoszoną trawą, a ikony przyozdabia brzozowymi gałązkami; na drugi dzień, w poniedziałek świętuje się Dzień Ducha Świętego.

Krytyka 

L. L. Paine, profesor historii Kościoła, twierdzi, że w monoteizmie nie ma miejsca na Trójcę: "Stary Testament jest ściśle monoteistyczny. Bóg jest istotą jednoosobową. Pogląd, że można się tam doszukać Trójcy, (...) jest pozbawiony wszelkich podstaw.". Dogmatowi Trójcy Św. przeciwstawiają się głównie Świadkowie Jehowy. Swoją argumentację opierają na następujących słowach Pisma Świętego:

Pwt 6:4 BT "Słuchaj, Izraelu, Pan jest naszym Bogiem - Panem jedynym. [Przypis: Stwierdzenie monoteizmu]"

Wj 20:2-3 BT "«Ja jestem Jahwe, twój Bóg, który cię wywiódł z ziemi egipskiej, z domu niewoli. Nie będziesz miał cudzych bogów obok Mnie!"

Rasta 

Według niektórych wyznawców ruchu Rastafari cesarz Haile Selassie (imię to znaczy dokładnie po amharsku: Siła Trójcy) jest Bogiem wcielonym, ostatnią inkarnacją Jezusa Chrystusa, należy zauważyć, iż sam Syllasje nigdy nie potwierdził tych wierzeń.

Cesarz Ras Tafari I jest widziany zarówno jako Bóg Ojciec stworzyciel nieba i ziemi, ale także manifestuje się w Synu Bożym przyjmując postać Haile Selassie. Duch Święty natomiast znajduje się we wszystkich prawdziwych wyznawcach drogi Rasta, a według innych, we wszystkich istotach ludzkich.