Mogołowie lub Wielcy Mogołowie - islamscy (pochodzenia turecko-mongolskiego) władcy północnych Indii w okresie od XVI do XIX wieku, pochodzący od Timurydów, jako linia odgałęziona.

Początki 

Przez cały XV wiek północną część Indii zajmował Sułtanat Delhijski. Zaś na południu subkontynentu indyjskiego znajdowało się kilka niezależnych państw, rządzonych przez indyjskich maharadżów. Kolejni sułtanowie delhijscy próbowali rozszerzyć swe panowanie na obszary południowe, lecz zawsze próby te kończyły się fiaskiem. Maharadżowie, mimo wzajemnych waśni i konfliktów, jednoczyli się we wrogości do agresywnego północnego sąsiada. Okazja by się go pozbyć nadarzyła się, gdy w Afganistanie przejął władzę Babur, potomek Tamerlana i Dżingis-chana, który stał się protoplastą nowej dynastii, będącej odgałęzieniem Timurydów. - dynastii Wielkich Mogołów.

Historia 

Babar stworzył sprawną, nowoczesną armię, wyposażoną w artylerię. Początkowo próbował poszerzyć swoje królestwo o Azję Środkową i Persję, to jest o terytoria dawnego imperium swoich bitnych przodków. Gdy się to nie udało, chętnie przystał na propozycję podbicia Sułtanatu Delhijskiego, zgłaszaną przez maharadżów indyjskich. W latach 1526-1528 dokonał tego, a Delhi stało się stolicą jego imperium.

Babar dał początek królewskiej dynastii Wielkich Mogołów. Przez pierwsze dwa wieki ich panowania państwo przeżywało swój złoty wiek, zwłaszcza za rządów Akbara (1556-1605), wnuka Babara. Mogołowie zreorganizowali administrację i system oświaty, wprowadzili nowy pieniądz, stałe podatki i nadzór nad urzędnikami, by zapobiec korupcji.

W XVII wieku już prawie cały Półwysep Indyjski pozostawał pod władaniem królewskiej dynastii Wielkich Mogołów. Ich scentralizowane rządy, i brak poważniejszych zagrożeń zewnętrznych, sprawiały, że państwo rozwijało się pomyślnie. Zwłaszcza dzięki wydajnemu rolnictwu, największej w świecie produkcji tekstyliów i intensywnemu handlowi, głównie z regionem Bliskiego Wschodu i Europą.

W 1674 powstało państwo konkurujące z Mogołami o panowanie nad Indiami: Imperium Mahrathów, które Wielcy Mogołowie bezskutecznie próbowali podbić w wojnie która trwała do roku 1707.

Kultura w państwie 

Na kulturę państwa Wielkich Mogołów niesamowity wpływ miała kultura perska. Jeszcze przed faktycznym podporządkowaniem północy Indii przez dynastię Babura, architektura perskich Timurydów w Samarkandzie i Heracie miała swój udział w architekturze wokół Delhi. Jedną z osób, które przyczyniły się do rozwoju kultury w Indiach był Humajun, który podczas wygnania, przesiedziawszy na dworze szacha Persji dziesięć lat, zdobył znakomitą wiedzę o kulturze i architekturze perskiej. Kiedy wraz ze swoim wojskiem w 1555 roku zdobył skrawek ziemi indyjskiej wokół Delhi, przywiózł wraz z sobą na tereny podbite dwóch słynnych perskich mistrzów miniatury, którzy wprowadzili tamtejszych artystów w arkana tej sztuki. Wpływ sztuki perskiej nie skończył się jednak wraz z upadkiem Humajuna, bo już pierwsi cesarze z dynastii Wielkich Mogołów dopełnili działa, a język perski stał się językiem urzędowym a nawet administracyjnym. Za ich panowania powstało wiele imponujących budowli, głównie sakralnych, o monumentalnej architekturze, łączącej style i ornamentykę budownictwa hinduskiego i muzułmańskiego. Najsłynniejszą z nich jest grobowiec Tadź Mahal w Agrze, zbudowany przez Szahdżahana.

Kontakty z Europejczykami 

Handel z Europą rozpoczął się w XVI wieku po odkryciu w 1498 roku przez Vasco da Gama drogi morskiej wokół Afryki do Indii. Wtedy też dla Portugalczyków rozpoczęła się penetracja Indii pod kątem handlowym. Szczęśliwie dla nich żadne z miejscowym państw pojedynczo nie było w stanie być wystarczająco silne, by pokonać przybyszów i zagwarantować sobie bezpieczeństwo. Po 1498 roku Portugalczycy zdobyli w Indiach i ufortyfikowali porty Goa (1510), Malakka (1511) i Ormuz (1515), co dało im silną pozycje, kiedy powstały w tym regionie dwa inne silne państwa. 

Nawet Imperium Osmańskie wysłało trzy potężne ekspedycje na wody Oceanu Indyjskiego (w 1538, 1551 i 1587), ale wszystkie zakończyły się porażką - Portugalczycy utwierdzili swoją pozycję w Indiach. Dopiero Imperium Mogołów, które zostało założone w 1526 roku w północnej części Indii przez władcę Babura, było potencjalne groźniejsze, bo leżało bliżej pozycji portugalskim, ale Wielcy Mogołowie nie przejawiali szczególnego zainteresowania panowaniem na morzach. Traktowali swoje imperium jako potęga o charakterze lądowym. Dostęp do morza, w Suracie, zdobyli dopiero w latach siedemdziesiątych XVI w.

W XVII wieku w Indiach istniało już także wiele faktorii holenderskich, francuskich i angielskich, które powstały wzdłuż całego wybrzeża subkontynentu, to złamało monopol Portugalczyków. Konkurowały one ostro między sobą o prymat w intratnej wymianie handlowej z Europą. Zdecydowanie na pierwszym miejscu w tej walce konkurencyjnej uplasowała się z biegiem czasu Wielka Brytania, dzięki działalności Kompanii Wschodnioindyjskiej, utworzonej w 1600 roku specjalnie dla handlu z Indiami. Odesłano nawet na dwór w Agrze sir Thomasa Roe'a - reprezentanta Jakuba I w latach 1615-1618, lecz dopiero zmierzch potęgi Wielkich Mogołów w XVIII w. umożliwił angielskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej zdobycie bardziej znaczących przywilejów handlowych na subkontynencie indyjskim.

Europejscy kupcy najchętniej kupowali w Indiach: pieprz, cynamon, imbir, indygo, bawełnę, ryż, cukier trzcinowy, herbatę, tekstylia i opium.

Lista władców 

• Zahir ad-Din Babur (1526 - 1530)
• Nasir ad-Din Humajun (1530 - 1540, 1555 - 1556)
• Dżalal ad-Din Akbar (Akbar Wielki) (1556 - 1605)
• Nur ad-Din Dżahangir (1605 -1627
• Ghijas ad-Din Szahdżahan (1627 - 1658
• Aurangzeb Alamgir I, (1658 - 1707)
• Bahadur Szah I (Szah Alam I) (1707 - 1712)
• Dżahandar Szah (1712 - 1713)
• Furrukhsiyar (1713 - 1719)
• Rafi Ul-Darjat Szahdżahan II (1719)
• Rafi Ud-Daulat (1719)
• Nikusiyar (1719)
• Muhammad Ibrahim (1720)
• Muhammad Szah (1719 - 1720), (1720 - 1748)
• Ahmad Szah Bahadur (1748 - 1754)
• Alamgir II (1754 - 1779)
• Szahdżahan III (1760?)
• Shah Alam II (1779 - 1806)
• Akbar Szah II (1806 - 1837)
• Bahadur Szah II (Bahadur Szah Zafar) (1837 - 1857), obalony przez Brytyjczyków