Skrajna prawica (radykalna prawica, ultraprawica, reakcyjna prawica, ekstremizm prawicowy) – terminy używane na określenie osób i ugrupowań o poglądach prawicowych, charakteryzujących się skrajnym programem lub radykalnymi metodami działania.

Występuje znaczna różnica w zabarwieniu znaczeniowym wyrażenia "skrajna prawica" w zależności od kontekstu użycia. Ugrupowania i osoby, które same się tak określają, kojarzą je z radykalnym, bezkompromisowym poparciem dla wartości prawicowych. Ma znaczenie pejoratywne jest kojarzone ze skrajnym nacjonalizmem, rasizmem, szowinizmem i faszyzmem.

 

Jakie poglądy zaliczamy do skrajnej prawicy? 

Według Jacka Bartyzela, w dychotomicznym układzie (prawica - lewica) nie można dokładnie i bez przekłamań określić, jakie poglądy zaliczają się do skrajnie prawicowych: w tym celu trzeba przyjąć układ triadyczny (czyli zakładamy, że prawica sama w sobie zawiera troistość, tzn. ma "swoją" prawicę", "swoje" centrum i "swoją" lewicę"). W ten sposób do ogólnego pojęcia skrajnej prawicy można zaliczyć:

• tradycjonalistyczną "skrajną prawicę prawicy" (prawica "ultra") - czyli patriarchalizm, restauracjonizm, legitymizm monarchiczny (m.in. hiszpański karlizm) - prawie całkowicie pokrywający się z propapieskim ultramontanizmem, "evoliański" tradycjonalizm integralny oraz "integrystyczny" tradycjonalizm katolicki.
• reakcyjną "prawicę prawicy" - czyli niemiecki konserwatyzm romantyczny, rojalistyczny nacjonalizm integralny typu Action Française, hiszpański "nacjonal-katolicyzm" (nacional catolicismo), katolicki korporacjonizm, narodowo-katolickie postaci autorytaryzmu (Austria 1934-1938, salazaryzm, frankizm), "młodokonserwatywny" nurt "konserwatywnej rewolucji", amerykański "paleokonserwatyzm".

Czasem niektórzy wliczają też tzw. rewolucyjną "skrajną lewicę prawicy" tj. faszyzujące ruchy narodowo-radykalne i narodowo-syndykalistyczne (hiszpańska Falanga, belgijski "rexizm", rumuński Legion Michała Archanioła), nurt "nacjonalizmu żołnierskiego" i "narodowo-bolszewicki" w "rewolucji konserwatywnej", doktryny i ruchy "tercerystyczne" ("trzeciej drogi"), "prawicowy gramscizm" Nowej Prawicy.

Współcześnie określenie skrajna prawica jest używane dla opisu osób lub grup o charakterze ultrakonserwatywnym lub monarchistycznym.

Szczególne kontrowersje wywołuje szeroko rozpowszechniony pogląd uznający ugrupowania skrajnie nacjonalistyczne (np. faszystowskie, narodowo-socjalistyczne oraz neonazistowskie) za "skrajną prawicę". Osoby o poglądach faszystowskich czy neonazistowskich często nazywają siebie skrajną prawicą i tak też są określani przez media. Takiej klasyfikacji sprzeciwiając się m.in. konserwatyści, podnosząc etatystyczne aspekty gospodarczego programu faszyzmu i stąd klasyfikujące ten nurt polityczny jako hybrydowy.

 

Poglądy gospodarcze 

Poglądy gospodarcze przedstawicieli skrajnej prawicy są najczęściej prokapitalistyczne. Ich zdaniem pomoc socjalna państwa dla obywateli i podmiotów gospodarczych powinna być jak najmniejsza. Kompensuje się to podejściem do własności prywatnej, która jest honorowana jako jedna z najwyższych wartości. W tym podejściu państwo nie pomaga, ale jednocześnie zrzeka się większości roszczeń gospodarczych. Twierdzą oni, iż tylko niczym nieskrępowana konkurencja jednostek na rynku może prowadzić do rozwoju. Skrajna prawica z nurtu narodowego często opiera swoje poglądy na tzw. solidaryzmie społecznym lub korporacjonizmie.

 

Wolność osobista 

Zwykle prawicę utożsamia się ze sprzeciwem wobec swobody obyczajowej, na przykład zdecydowana opozycja wobec równouprawnienia związków innych niż małżeństwo, rozumiane jako związek kobiety i mężczyzny (konserwatyzm uważa związki homoseksualne za nienaturalne, zaś zgodę państwa na ich zawieranie - za niezasłużony przywilej).

 

Surowość kar 

Prawica z reguły postuluje wprowadzenie surowych kar (w tym karę śmierci). Kara ta miałaby być wymierzana za przestępstwa takie jak zabójstwo z premedytacją czy gwałt ze szczególnym okrucieństwem. Budzi ona kontrowersje wśród wielu lewicowych oraz centrowych polityków, a także w Kościele katolickim. Katechizm Kościoła Katolickiego uznaje karę śmierci za dopuszczalną, ale jedynie w sytuacjach, w których nie da się egzekwować prawa bez niej, np. kiedy niemożliwe jest dożywotnie przetrzymywanie przestępcy w warunkach uniemożliwiających mu ucieczkę.

Ideologia prawicowa zakłada, że główną funkcją kary jest odstraszenie potencjalnych przestępców od popełnienia podobnego przestępstwa w przyszłości, zadośćuczynienie poszkodowanemu oraz izolację potencjalnie groźnych jednostek od reszty społeczeństwa. Marginalizuje się wymiar resocjalizacyjny kary, zakładając, że człowiek - jako istota wolna - jest świadoma popełnianych działań i musi w pełni za nie odpowiadać.

Również w wychowaniu dzieci wskazuje się często na skuteczność wymierzanych sporadycznie kar cielesnych. Niezależnie od prywatnych poglądów na kary cielesne, zwraca się tu uwagę na prawa rodziców do decyzji o tym, jak wychowywać dzieci. Dlatego skrajna prawica przeciwstawia się urzędowym przepisom zabraniającym stosowania kar cielesnych wobec dzieci, a także regulującym aspekty wychowawcze.

 

Zobacz też 

• prawica
• konserwatywny liberalizm
• konserwatyzm
• monarchizm
• korporacjonizm
• nacjonalizm
• nacjonalitaryzm
• skrajna lewica
• narodowy katolicyzm
• narodowy konserwatyzm
• solidaryzm