Prawo i Sprawiedliwość (PiS) - centroprawicowa partia polityczna zarejestrowana sądownie 13 czerwca 2001 (pierwszy komitet lokalny PiS powstał już 22 marca 2001), założona na fali popularności uzyskanej przez Lecha Kaczyńskiego podczas pełnienia przez niego funkcji ministra sprawiedliwości (VI 2000 - VII 2001). Działacze PiS wywodzą się w większości ze środowisk dawnej AWS (PC, SKL i ZChN) oraz ROP.

Program polityczny

PiS opowiada się za zwiększeniem praw dla ofiar przestępstw i zaostrzeniem kar dla przestępców w szczególności za przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu i mieniu.

Postuluje utworzenie Urzędu Antykorupcyjnego i wprowadzenie zasady jawności oświadczeń majątkowych polityków i urzędników. Partia popiera integrację z Unią Europejską, a także jest za polityką proamerykańską. PiS poparł także udział polskich żołnierzy w operacji w Iraku i sprzeciwia się ich natychmiastowemu wycofaniu.

PiS zaprezentował całościowy projekt nowej konstytucji przewidujący m.in.: przyznanie prezydentowi prawa wydawania na wniosek Rady Ministrów rozporządzeń z mocą ustaw, zmniejszenie Sejmu i Senatu, likwidację Rady Polityki Pieniężnej.

Partia sprzeciwia się: legalizacji eutanazji, aborcji, rejestracji związków homoseksualnych oraz legalizacji tzw. "narkotyków miękkich".

PiS postuluje natomiast: przywrócenie kary śmierci, utrzymanie bezpłatnej edukacji w szkołach podstawowych, średnich i wyższych uczelniach państwowych, bezpłatnej służby zdrowia, lustracji majątkowej polityków oraz upublicznienie nazwisk wszystkich agentów peerelowskich służb specjalnych i dekomunizację, a także zmniejszenie liczby mandatów w obu izbach Zgromadzenia Narodowego i wprowadzenie systemu semiprezydenckiego.

Program gospodarczy

W kwestiach gospodarczych partia opowiada się za gwarantowaniem bezpieczeństwa socjalnego obywatelom przez państwo i jego interwencjonizmem w ramach gospodarki rynkowej. PiS proponuje m.in.: wprowadzenie dwóch stawek podatku PIT (18 i 32%), wprowadzenie ulg podatkowych ze względu na ilość dzieci w rodzinie, utrzymanie zróżnicowanych stawek podatku VAT przy jednoczesnym obniżaniu stawki podstawowej, kontynuowanie prywatyzacji z wyłączeniem kilkudziesięciu spółek o strategicznym znaczeniu dla państwa. PiS sprzeciwia się cięciom w wydatkach socjalnych, a także proponuje wprowadzenie systemu gwarantowanych przez państwo kredytów na cele mieszkaniowe.

Historia PiS

Wybory samorządowe

20 czerwca 2002 r. Prawo i Sprawiedliwość zawarło koalicję wyborczą w wyborach do sejmików województw (z wyjątkiem mazowieckiego i podkarpackiego) z Platformą Obywatelską. Koalicja ta, już w trakcie kampanii wyborczej określana jako POPiS, odnotowała niski wynik (12,11% ważnych głosów), co spowodowane było w dużej mierze przez brak bezpłatnego czasu antenowego w programach ogólnopolskich Telewizji Polskiej i Polskiego Radia. Duży wpływ na wynik miał też fakt, iż wyborcy Platformy niekoniecznie chcieli oddawać głosy na wspólną listę z PiS (przenieśli swe głosy na UW i SLD), zwolennicy PiS-u zaś poparli kandydatów Ligi Polskich Rodzin. W efekcie wyborów PiS współrządzi obecnie w województwach mazowieckim, małopolskim, dolnośląskim i pomorskim. W wyborach samorządowych Lech Kaczyński został prezydentem Warszawy. W wyborach samorządowych w 2006 roku, PiS przegrał z Platformą Obywatelską w wyborach do sejmików wojewódzkich, natomiast wygrał w wyborach do rad gmin i powiatów. Wybory te potwierdziły silne miejsce PiS-u jako partii konserwatywnej na polskiej scenie politycznej.

Wybory parlamentarne

Poparcie dla PiS w wyborach 2007 z podziałem na okręgi

W wyborach do Sejmu 23 września 2001 r. (z listy PiS kandydowali też członkowie Przymierza Prawicy) PiS uzyskał 9,50% głosów co pozwoliło mu zająć czwarte miejsce i zdobyć 44 mandaty poselskie. 25 września 2005 Prawo i Sprawiedliwość zwyciężyło w wyborach parlamentarnych zdobywając 26,99% głosów w wyborach do Sejmu. 21 października 2007 Prawo i Sprawiedliwość uzyskało 32,11% co, pomimo zwiększenia poparcia o około 5 pkt. proc., pozwoliło PiS zająć dopiero drugie miejsce i zdobyć 166 mandatów poselskich. W uzupełniających wyborach parlamentarnych do Senatu w 2008 roku, kandydat PiS Stanisław Zając odniósł zwycięstwo, zdobywając mandat. Osiągnął wynik 47,92%.

Wybory do PE

W wyborach do Parlamentu Europejskiego 13 czerwca 2004 r. PiS uzyskało 12,67% głosów co pozwoliło zająć mu trzecie miejsce i zdobyć 7 mandatów. Eurodeputowani PiS wchodzą w skład Unii na rzecz Europy Narodów.

Wybory prezydenckie

Premier Marcinkiewicz i Lech Kaczyński w czasie uroczystości zaprzysiężenia prezydenta

Lech Kaczyński, 19 marca 2005, jako pierwszy zgłosił swoją chęć wystartowania z ramienia Prawa i Sprawiedliwości. Jego sztab wyborczy został zarejestrowany przez Państwową Komisję Wyborczą 23 czerwca 2005. W I turze wyborów, 9 października, głosy na Lecha Kaczyńskiego oddało 4 947 927 wyborców (33,10%). Pozwoliło mu to zająć 2. miejsce. Tym samym, ponieważ pierwsza tura nie przyniosła rozstrzygnięcia, dwa tygodnie później, odbyła się druga tura wyborów prezydenckich. 23 października 2005, Lech Kaczyński wygrał II turę wyborów prezydenckich zdobywając (54,04% głosów). Uzyskał duże poparcie we wschodniej i południowej Polsce. Głosowały za nim głównie środowiska wiejskie i małomiasteczkowe, ludzie słabiej wykształceni i starsi. Miał duże poparcie ze strony kleru katolickiego, w tym wpływowej radiostacji Radio Maryja.

Blok Naprawy Państwa

Propozycja wysunięta przez prezesa Prawa i Sprawiedliwości Jarosława Kaczyńskiego 21 stycznia 2006 roku po naradzie Rady Politycznej PiS. BNP miał być koalicją parlamentarną skupiającą ugrupowania Prawa i Sprawiedliwości, Platformy Obywatelskiej, Ligi Polskich Rodzin, Polskiego Stronnictwa Ludowego oraz Samoobrony RP (wszystkie kluby V kadencji Sejmu RP oprócz Sojuszu Lewicy Demokratycznej).

Koalicja BNP miała być zapleczem rządu Kazimierza Marcinkiewicza w parlamencie. Miała realizować zadanie naprawy państwa polskiego i realizację programu koalicyjnego. Miała stanowić kontynuację paktu stabilizacyjnego, zaproponowanego wcześniej również przez Jarosława Kaczyńskiego. Na pakt stabilizacyjny składa się jedenaście projektów ustaw autorstwa Prawa i Sprawiedliwości. BNP miał być alternatywą dla rozpisania nowych wyborów i umożliwić wyjście z kryzysu sejmowego.

W styczniu 2008 tygodnik "Wprost" opublikował fragmenty tajnego raportu napisanego na zlecenie LiD przez wybranych ekspertów lewicy. Konkluzją raportu było że "jedyną spójną wizję problemów kraju i sposobów radzenia sobie z nimi przedstawiał właśnie PiS".

Komitet Honorowego Poparcia

W 2007 roku, przed wyborami parlamentarnymi, Prawo i Sprawiedliwość ogłosiło swój komitet honorowego poparcia liczący blisko 50 osób. Przewodniczył mu prof. Wojciech Kilar, a w jego składzie znaleźli się m.in.:

• prof. Ryszard Legutko (komentator i tłumacz dzieł Platona),
• prof. Maria Dzielska,
• prof. Tomasz Gąsowski,
• prof. Zdzisław Krasnodębski,
• prof. Andrzej Nowak (naczelny pisma "Arcana"),
• prof. Wojciech Roszkowski,
• dr hab. Jędrzej Krakowski (dyrektor Ośrodka Studiów Europejskich Uniwersytetu Śląskiego),
• dr Marek Cichocki,
• dr Dariusz Gawin,
• dr Dariusz Karłowicz,
• ppłk Janusz Brochwicz-Lewiński,
• Tomasz Merta (wiceminister kultury),
• Marek Nowakowski (pisarz, aktor),
• Jarosław Marek Rymkiewicz (poeta, krytyk literacki),
• Jan Pietrzak (satyryk),
• Przemysław Gintrowski (muzyk),
• Leszek Długosz (muzyk),
• Piotr Szczepanik (piosenkarz),
• Wanda Warska (piosenkarka),
• Henryk Chmielewski (pisarz),
• Stefan Melak (przewodniczący Komitetu Katyńskiego),
• Stanisław Markowski (artysta fotografik),
• Hanna Szczepanowska,
• Krzysztof Sadowski (prezes Polskiego Stowarzyszenia Jazzowego),
• Bolesław Hozakowski (wiceprezes Światowego Związku Żołnierzy AK).

Ponadto, osobę Lecha Kaczyńskiego, jako prezydenta oraz Prawo i Sprawiedliwość popierają m.in. aktorzy tacy jak: Olgierd Łukaszewicz, Ewa Błaszczyk, Ewa Dałkowska, Katarzyna Łaniewska, Radosław Pazura czy Marek Nowakowski, osoby ze świata sportu: Irena Szewińska, Tomasz Adamek i Janusz Pyciak-Peciak, ludzie świata kultury i artyści: Elżbieta Penderecka, pianista Janusz Olejniczak, reżyser teatralny Piotr Tomaszuk, lider Budki Suflera Krzysztof Cugowski, muzyk Andrzej Rosiewicz, piosenkarka Justyna Steczkowska oraz ludzie ze świata nauki: prof. Kazimierz Ożóg, prof. Witold Kieżun, prof. Zbigniew Rau, prof. Kazimierz Wiatr oraz osoby z innych dziedzin: księżna Maria Sapieha, przedsiębiorca Roman Kluska, miss Polonia 2006 Marzena Cieślik, założyciel Platformy Obywatelskiej Maciej Płażyński, dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego Jan Ołdakowski, papieski fotografik Adam Bujak, publicystka Bogumiła Berdychowska, prezes Stowarzyszenia "Wspólnota Polska" Andrzej Stelmachowski, dyrektor Ossolineum Adolf Juzwenko oraz płk Roman Polko.

Ponadto w kampaniach promocyjnych PiS-u uczestniczą lub uczestniczyli: Edyta Geppert, Ryszard Rynkowski, Justyna Steczkowska, Stefan Friedman, Stanisław Sojka, Krzysztof Piasecki, Andrzej Dąbrowski oraz zespół Lombard. 

Struktura i działacze

Prezesi Prawa i Sprawiedliwości

• Lech Kaczyński - od 13 czerwca 2001 do 18 stycznia 2003
• Jarosław Kaczyński - od 18 stycznia 2003

Honorowy Prezes PiS:

• Lech Kaczyński - od 18 stycznia 2003 do 3 czerwca 2006 (zrezygnował po wyborze na Prezydenta RP)

Komitet Polityczny PiS

Prezes partii:

• Jarosław Kaczyński (były prezes Rady Ministrów)

Wiceprezesi partii:

• Marek Kuchciński
• Adam Lipiński
• Aleksandra Natalli-Świat
• Zbigniew Ziobro (były minister sprawiedliwości, były prokurator generalny)

Sekretarz Generalny:

• Jarosław Zieliński

Skarbnik:

• Teresa Kostrzewska-Gorczyca

Rzecznik Prasowy:

• Adam Bielan - wiceprzewodniczący Parlamentu Europejskiego

Przewodniczący Zarządu Głównego:

• Joachim Brudziński

Przewodniczący Klubu Parlamentarnego:

• Przemysław Gosiewski (były wiceprezes Rady Ministrów)

Pozostali członkowie:

• Wojciech Jasiński (były minister skarbu państwa)
• Krzysztof Jurgiel (były minister rolnictwa i rozwoju wsi)
• Michał Kamiński - sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP
• Paweł Kowal
• Jacek Kurski
• Krzysztof Putra - wicemarszałek Sejmu (były wicemarszałek Senatu)
• Wojciech Szarama
• Krzysztof Tchórzewski
• Zbigniew Wassermann (były minister-koordynator służb specjalnych)

Zastępcy:

• Mariusz Błaszczak (były minister-członek Rady Ministrów, były szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów)
• Tomasz Dudziński
• Adam Hofman
• Leonard Krasulski
• Marek Opioła
• Marek Suski

Klub Parlamentarny PiS

Przewodniczący:

• Kazimierz Marcinkiewicz - od kwietnia 2001 do września 2001
• Jarosław Kaczyński - od września 2001 do stycznia 2003
• Ludwik Dorn - od stycznia 2003 do listopada 2005
• Przemysław Gosiewski - od listopada 2005 do lipca 2006
• Marek Kuchciński - od lipca 2006 do listopada 2007
• Przemysław Gosiewski - od listopada 2007

Wiceprzewodniczący Klubu Parlamentarnego PiS:

• Grażyna Gęsicka
• Krzysztof Jurgiel
• Paweł Kowal
• Marek Kuchciński
• Aleksandra Natalli-Świat
• Jolanta Szczypińska
• Grzegorz Tobiszowski
• Stanisław Zając

Inni znani działacze PiS

• Ludwik Dorn (były wiceprezes Rady Ministrów, były szef MSWiA, były Marszałek Sejmu)
• Grażyna Gęsicka (była minister rozwoju regionalnego)
• Elżbieta Jakubiak (była minister sportu i turystyki)
• Joanna Kluzik-Rostkowska (była minister pracy i polityki społecznej)
• Wojciech Mojzesowicz (były minister rolnictwa i rozwoju wsi)
• Jan Szyszko (były minister środowiska)
• Stanisław Zając (były wicemarszałek Sejmu)
• Zbigniew Romaszewski - wicemarszałek Senatu
• Aleksander Szczygło (były minister obrony narodowej)
• Zyta Gilowska (była wicepremier, była minister finansów)
• Zbigniew Religa (były minister zdrowia)
• Ryszard Legutko (były minister edukacji narodowej)
• Arkadiusz Mularczyk
• Paweł Poncyljusz
• Nelli Rokita
• Jolanta Szczypińska
• Konrad Szymański
• Tadeusz Cymański
• Zbigniew Girzyński
• Karol Karski
• Marcin Libicki