Aktyn (Ac, łac. actinium) - nietrwały pierwiastek chemiczny, aktynowiec.
Odkrycie
Nazwa pochodzi od greckiego słowa aktinos oznaczającego promień. Francuski chemik André Louis Debierne wykrył aktyn w 1899 na podstawie stwierdzenia promieniowania (stąd nazwa) jonizującego i widzialnego (niebieskawego) oraz wydzielania energii termicznej w przesączach otrzymanych od Pierre'a i Marii Curie. W tym samym czasie, co Debierne, wykrył ten pierwiastek chemik niemiecki Friedrich Otto Giesel, który proponował nieuznaną nazwę emanium (łac. emanare – szerzyć się, rozpływać się, emanować).
Od nazwy pierwiastka aktyn pochodzi nazwa zbiorcza "aktynowce". Według IUPAC aktyn jest zaliczany do aktynowców, jednak wielu chemików zalicza go do skandowców.
Izotopy
Znane izotopy aktynu mają liczby masowe od 221 do 230.
Otrzymywanie
Ze środowiska naturalnego pozyskuje się go z rud uranowych. Sztucznie, przez aktywację radu 226 neutronami. Po 41,2 minutach następuje rozpad β:
Aktyn oddziela się następnie od radu rozpuszczalnikami organicznymi.
Właściwości chemiczne
Aktyn jest bardzo aktywny chemicznie i ma wysoką radiotoksyczność. Na powietrzu łatwo się utlenia. Rozpuszcza się w kwasie solnym i azotowym. Związki aktynu są izoelektronowe z analogicznymi związkami lantanu - sole lantanu używa się jako nośniki aktynu. Najpopularniejsze związki:
- Ac2O3
- Ac2S3
- Ac(OH)3
- AcF3 - źródło neutronów aktywowane cząstkami alfa, 1 Ci tego związku emituje 1,21*106 neutronów/s
- Ac2(C2O4)3
- Ac2(PO4)3
- Ac2(SiF6)3